Ιερόθεος: "Η ασθένεια ως υπαρξιακό γεγονός"

Δημιουργηθηκε στις Κυριακή, 30 Αυγούστου 2009

Γράφτηκε από τον/την Το Βήμα/ Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος 12:45

Η νέα γρίπη που έγινε πανδημία και κυρίως ο πανικός και ο φόβος που δημιουργεί στους ανθρώπους φέρει στην επιφάνεια ένα μεγάλο γεγονός που έχει σχέση

με τις ψυχολογικές ανασφάλειες και τον υπαρξιακό φόβο.

 

Όλες οι υπερβολικές αντιδράσεις των ανθρώπων απέναντι σε τέτοια ζητήματα, όπως η ασθένεια, συνδέονται με τον φόβο του θανάτου.

 

Όταν ρωτούμε τον γιατρό για κάποια ένδειξη σοβαρής ασθένειας δεν προσέχουμε τόσο την απάντηση που μας δίνει, αλλά προσπαθούμε με αγωνία να εισδύσουμε στη σκέψη του για να διακριβώσουμε τι ενδεχομένως μας αποκρύπτει.

 

Και αυτή η κίνησή μας κρύβει τον φόβο του θανάτου, μήπως δηλαδή η συγκεκριμένη ασθένεια καταλήξη στον θάνατο. Έτσι, περισσότερο από την ασθένεια πρέπει να αντιμετωπισθή ο φόβος του θανάτου, ο οποίος προκαλείται από διάφορα γεγονότα και αφορμές.

 

Ο θάνατος είναι ένα βιολογικό και υπαρξιακό φορτίο που το κουβαλάει ο άνθρωπος από την πρώτη στιγμή της γονιμοποίησης του ωαρίου και τη δημιουργία του ζυγώτη.

 

Από τα περίπου 20.000 γονίδια που έχει ο άνθρωπος ένας αριθμός γονιδίων σχετίζεται με τη γήρανση και τη φθορά και οδηγεί στον θάνατο, όπως αυτά που βρίσκονται στο μιτοχονδριακό DΝΑ.

 

Οπότε, ο θάνατος καιροφυλακτεί μέσα μας, ακόμη και από τότε που δεν έχουν διαφοροποιηθή τα βλαστοκύτταρα και δεν έχουν σχηματισθή τα όργανα του σώματος. Αλλά και τα γονίδια που θα προκαλέσουν κάποτε διάφορες ασθένειες και αυτά κρύβουν τελικά τον θάνατο.

 

Ο φόβος του θανάτου ερμηνεύεται και κοινωνιολογικά, αφού η συσσώρευση υλικών αγαθών, οι ποικίλες ασφαλίσεις, τα συντάξιμα χρόνια, οι καταθέσεις κτλ., στο βάθος τους υποκρύπτουν την αντιμετώπιση των γηρατειών και τις άγνωστες συνθήκες με τις οποίες θα πεθάνουμε. Και αυτό το «πνεύμα» του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού δεν είναι ανεξάρτητο από τον φόβο του θανάτου.

 

Ψυχολογικοί παράγοντες συνδέονται με τον θάνατο και την αντιμετώπισή του. Οπως ισχυρίζεται ο Ιωσήφ Φέιμπρι που ανέλυσε πρακτικότερα τη «λογοθεραπεία» του Βίκτορ Φρανκλ, οι βιολόγοι θεωρούν ότι η ζωή του ανθρώπου από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο προσδιορίζεται «από τις λειτουργίες των ενδοκρινών αδένων, από τις χημικές αντιδράσεις και από τις ηλεκτρικές φορτίσεις».

 

Οι ψυχολόγοι ομιλούν για τις ορμές και τα ένστικτα και τις διάφορες εξηρτημένες διαδικασίες που προσδιορίζουν τη συμπεριφορά μας. Ο Βίκτορ Φρανκλ όμως υποστηρίζει ότι μέσα σε όλους αυτούς τους παράγοντας διατηρείται ένας χώρος ελευθερίας και ο άνθρωπος μπορεί να προσδιορίζει το νόημα της ζωής του και να υπερβαίνει «την τραγική τριάδα της ανθρώπινης ύπαρξης», που είναι ο πόνος, ο θάνατος και η ενοχή, και μάλιστα ο θάνατος προηγείται του πόνου.

 

Ο Πιαζέ απέδειξε ότι η μη αναστρεψιμότητα του θανάτου εμφανίζεται στην ηλικία των 8-10 ετών και συνδέεται με τις κρίσεις στην εφηβεία και τις μετέπειτα ηλικίες.

 

Συγχρόνως ο θάνατος είναι και ένα υπαρξιακό γεγονός, ένα οριακό σημείο στη ζωή του ανθρώπου. Για τα οριακάυπαρξιακά φαινόμενα, που δείχνουν την εσωτερική κατάσταση του ανθρώπου, ασχολήθηκαν οι υπαρξιστές φιλόσοφοι και έδωσαν διάφορες ερμηνείες.

 

Άλλοι τα υπαρξιακά ερωτήματα τα αντιμετώπισαν με την πίστη στον Θεό (Κίρκεγκαρ)· άλλοι με την κίνηση προς τον εαυτό, τους άλλους και την Ιστορία, με απώτερο τέλος όμως την τραγωδία, τον θάνατο που δεν μπορούμε να αποφύγουμε (Γιάσπερς)· άλλοι συνδέουν την ύπαρξη με το μηδέν, αφού θεωρούν ότι η ύπαρξη προέρχεται από το μηδέν και μηδενίζει τα πάντα (Σαρτρ)· άλλοι συνδέουν την ύπαρξη με το νόημα για τη ζωή, και την αλήθεια με την ανάδυση από τη λήθη και μάλιστα τη λήθη του θανάτου (Χάιντεγκερ).

 

Ο πανικός για το πότε θα κυκλοφορήσει το νέο εμβόλιο για τη γρίπη και πότε θα το προμηθευθούμε κατέλαβε πολλούς. Δεν μπορεί κανείς να αρνηθή αυτήν την πραγματικότητα που όταν παραμένει σε ένα φυσιολογικό επίπεδο για την προστασία του εαυτού μας, και κυρίως των παιδιών που έχουν μέλλον και όραμα για τη ζωή, είναι δικαιολογημένη, αλλά αυτό δεν είναι πανάκεια στη λύση όλων των προβλημάτων.

 

Υπάρχουν υγιείς σωματικά άνθρωποι που δεν έχουν απαλλαγεί από το υπαρξιακό κενό και την «ανούσια ανυπαρξία», από τη βίωση μιας προθανάτιας εμπειρίας, μιας αργόσυρτης κίνησης προς τον θάνατο. Ο Γιάλομ έθεσε στο στόμα του Μπρόιερ κατά τη «συζήτησή» του με τον Νίτσε τη φράση: «Παρελαύνω κι εγώ μαζί με όλους τους άλλους, με συντονισμένο βήμα προς το θάνατο».

 

Έτσι, εκτός από το εμβόλιο κατά της νέας ασθενείας απαιτείται η εύρεση υπαρξιακών και πνευματικών «εμβολίων», που να υπερνικούν τον φόβο του θανάτου, ο οποίος δημιουργεί ψυχολογικά, υπαρξιακά και κοινωνικά προβλήματα. Η νοηματοδότηση του ανθρώπινου βίου είναι ένα «πνευματικό εμβόλιο» που είναι αναγκαίο για κάθε ασθένεια.