Ηγούμενος Εφραίμ: «Μετάνοια, θεσμική και οικονομική κρίση»

Δημιουργηθηκε στις Πέμπτη, 16 Ιουνίου 2011

Γράφτηκε από τον/την Romfea.gr | 00:03

Οι μύθοι που εντέχνως έχουν καλλιεργηθεί τα τελευταία χρόνια αναφορικά με την υπόθεση ανταλλαγής ακινήτων μεταξύ της Μονής Βατοπαιδίου και του Ελληνικού Δημοσίου και την υποτιθέμενη ζημία του δεύτερου, διαλύθηκαν ένας προς ένα και η μόνη αλήθεια ήρθε επιτέλους στην επιφάνεια μέσω επιστημονικά τεκμηριωμένων πορισμάτων πιστοποιημένων οίκων αξιολόγησης της Ελλάδος και του εξωτερικού, που έρχονται για πρώτη φορά στη δημοσιότητα.

Αυτό προέκυψε στην εκδήλωση που έγινε χθες  Τετάρτη 15 Ιουνίου από τον Σύλλογο Φίλων Μονής Βατοπαιδίου στο Βελλίδειο Συνεδριακό Κέντρο στη Θεσσαλονίκη.

Ομιλητές ήταν ο ίδιος ο ηγούμενος της Μονής Αρχιμανδρίτης Εφραίμ, ο Καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ιωάννης Κονιδάρης και ο Καθηγητής Ποινικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Θράκης Αρης Χαραλαμπάκης.

Χαιρετισμό εκ μέρους του Παναγιωτάτου Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ. Ανθίμου έκανε ο Ηγούμενος της Ι. Μονής Αγίας Θεοδώρας Θεσσαλονίκης Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης Δαβίδ Τζουμάκας.

Η προσφώνηση έγινε από τον κ. Κωνσταντίνο Λούλη, Πρόεδρο του Συλλόγου φίλων Μονής Βατοπαιδίου που αριθμεί πλέον 10 χιλιάδες. Μέλη.

Τον συντονισμό είχε ο δημοσιογράφος Κώστας Τσαρούχας, ο οποίος και γνωστοποίησε στο κοινό τα τελευταία στοιχεία και πορίσματα.

«Οι μοναχοί δεν έχουν τίποτε δικό τους, δεν έχουν προσωπική περιουσία. Η διαχείριση των οικονομικών της Μονής έχει γνώμονα την προσφορά στην κοινωνία.

Οι Ιερές Μονές είναι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου. Ο κάθε Ηγούμενος δεν  έχει  μόνον ιερή υποχρέωση έναντι των ιερών κανόνων αλλά είναι και τυπικά υποχρεωμένος έναντι του νόμου να προστατεύει την περιουσία της Μονής, δηλαδή την περιουσία του δημοσίου, γιατί αλλιώς θα κατηγορηθεί για απιστία δηλαδή για κακοδιαχείριση δημόσιας περιουσίας».

Αυτό ανέφερε, μεταξύ άλλων, στην προσφώνησή του ο κ. Κωνσταντίνος Λούλης τονίζοντας πως το γεγονός αυτό το συνειδητοποιούν κάθε ημέρα όλο και περισσότεροι άνθρωποι.

Κατά την διάρκεια της εκδήλωσης ο Καθηγητής Ποινικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Θράκης κ. Αρης Χαραλαμπάκης με στοιχεία που παρουσίασε ουσιαστικά εκμηδένισε την ύπαρξη ποινικού αδικήματος από την πλευρά της Μονής, εκφράζοντας παράλληλα τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη όλων στην ελληνική δικαιοσύνη.

Από την πλευρά του ο Καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ιωάννης Κονιδάρης, αναφέρθηκε εισαγωγικώς στο «δήθεν σκάνδαλο» του Βατοπαιδίου που ουδέποτε απεδείχθη και ως μόνη απτή συνέπεια είχε τελικώς τον αρνητικό θόρυβο σε βάρος της Ι. Μονής Βατοπαιδίου, του Αγιώνυμου Όρους και συνόλου του Ορθόδοξου Μοναχισμού.

Ακολούθως διέκρινε την ακτημοσύνη των μοναχών από το δικαίωμα, τη δυνατότητα αλλά και υποχρέωση των Μονών να διαθέτουν περιουσία για να είναι οικονομικώς αυτοδύναμες και να επιτελούν το πολυσχιδές κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο τους, επεσήμανε δε ότι στην προκειμένη περίπτωση νομικά ζητήματα παρουσιάζονται ως πολιτικά και πολιτικά ζητήματα περιβάλλονται τον μανδύα των νομικών και κατέκρινε αυστηρώς την «ελαφρά τη καρδία» ποινικοποίηση καθαρώς αστικών υποθέσεων.

Στη συνέχεια ο κ. Κονιδάρης αναφέρθηκε διεξοδικώς στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της λίμνης Βιστωνίδας, η οποία ανέκαθεν υπήρξε περιουσιακό στοιχείο της Μονής Βατοπαιδίου καθ’ όλες τις περιόδους της ζωής της, η οποία αρχίζει το 980 μ.Χ., δηλ. επί μια και πλέον χιλιετία, και επισήμανε ότι την πρώτη αμφισβήτηση της κυριότητας της Μονής επί της Λίμνης ήγειρε, όσο και αν αυτό φαίνεται οξύμωρο, η Ελληνική Πολιτεία μόλις εγκαταστάθηκε στην περιοχή της Θράκης το 1920.

Παρότι το Ελληνικό Δημόσιο ήρξατο χειρών αδίκων, η Μονή Βατοπαιδίου, παράλληλα με την εδραία υποστήριξη των δικαιωμάτων της από τους κορυφαίους νομικούς της εποχής εκείνης, επεζήτησε την εξωδικαστική επίλυση της διαφοράς.

Η προσπάθεια αυτή εστέφθη με επιτυχία και, το 1924, επί της κυβερνήσεως Αλεξ. Παπαναστασίου το Ελληνικό Δημόσιο με Νόμο παραιτήθηκε πάσης αξιώσεώς του επί της λίμνης και μάλιστα έλαβε ως αντάλλαγμα 38.000 στρέμματα ιδιοκτησίας της Ι. Μονής Βατοπαιδίου στη Χαλκιδική.

Η συνέχεια κατέδειξε την αναξιοπιστία του Ελληνικού Κράτους, το οποίο τουλάχιστον δύο φορές αναγνώρισε την κυριότητα της Ι. Μονής Βατοπαιδίου επί της λίμνης Βιστωνίδας και άλλες τόσες την αμφισβήτησε, αθετώντας νόμους που το ίδιο ψήφισε.

Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ ΑΡΧΙΜ. ΕΦΡΑΙΜ:

Λέει ο αββάς Κασσιανός ότι ο μοναχός έχει ως στόχο του την απόκτηση της βασιλείας των Ουρανών, ενώ ως σκοπό την κάθαρση της καρδίας που γίνεται δια της μετανοίας. Κατ’ επέκταση αυτό ισχύει για όλους τους πιστούς και τους λαϊκούς, που θέλουν και αγωνίζονται για την σωτηρία τους.

Όταν ομιλούμε περί μετανοίας δεν εννοούμε την μεταμέλεια για τις αμαρτίες μας (αυτό είναι ένα ψυχολογικό γεγονός για το οποίο υπάρχει περίπτωση να μείνει μόνο σε αυτό το επίπεδο και να μην γίνει αγιοπνευματικό γεγονός), ούτε εννοούμε το μυστήριο της εξομολογήσεως που γίνεται με την εξαγόρευση των αμαρτιών και των λογισμών στον πνευματικό, αλλά εννοούμε κυρίως εκείνη την κατάσταση κατά την οποία όλο το ανθρώπινο είναι, ο νους, η διάνοια, η καρδία, η ψυχή και το σώμα του ανθρώπου εμπνέεται και κατευθύνεται προς τον Θεό. Πρόκειται δηλαδή για την οντολογική ένωση του ανθρώπου με τον Θεό μέσω του αύλου πυρός της μετανοίας.

Η μετάνοια είναι ένα ανεκτίμητο δώρο του Θεού προς τον άνθρωπο μετά την πτώση. Δια της μετανοίας συντελείται όχι μόνο η κάθαρση της καρδίας, αλλά και ο αγιασμός, η θέωση του ανθρώπου.

Η οδός της μετανοίας δεν είναι εύκολη υπόθεση, είναι μία μακροχρόνια ασκητική διαδικασία, μία λεπτή επιστήμη και τέχνη που την μαθαίνεις, την παραλαμβάνεις από έμπειρο οδηγό, από Γέροντα που έχει βιώσει όλα τα στάδια της μετανοίας. Και αυτό ουσιαστικά συνιστά την πεμπτουσία της Πατερικής Παραδόσεως, η μεταλαμπάδευση του πνεύματος της μετανοίας, της τέχνης του αγιασμού από γενεά σε γενεά.

Ο μοναχός αφού αρχικά κάνει την αποταγή του, δηλαδή αφού αρνηθεί την οικογένειά του, τους συγγενείς και φίλους του, την επιστημονική και επαγγελματική καριέρα του από την πολλή του αγάπη προς τον Χριστό, θα πρέπει κατόπιν να αποταχθεί, να αρνηθεί όλα τα πάθη του.

Η εσωτερική όραση των παθών και των αμαρτιών είναι τόσο σημαντικό γεγονός, ώστε οι Πατέρες το θεωρούν υψηλότερο και από την όραση αγγέλων. Επειδή τα πάθη είναι ταυτόχρονα εκείνη η απαίσια και ζοφώδης άβυσσος της καρδίας του ανθρώπου, πολλοί λαϊκοί –μη γνωρίζοντας ότι αυτή η κατάσταση αντιμετωπίζεται θεραπευτικά δια της μετανοίας και ουσιαστικά είναι μία κατάσταση αυτογνωσίας, η οποία σε λίγο καιρό θα οδηγήσει σε θεογνωσία– απελπίζονται και εγκαταλείπουν τον αγώνα για την κάθαρση της καρδίας από τα πάθη.

Τα κύρια μεγάλα περιεκτικά πάθη είναι αυτά της φιλοδοξίας, της φιληδονίας και της πλεονεξίας η φιλαργυρίας τα οποία καταπολεμούνται με τις βασικές αρετές και μοναχικές υποσχέσεις της υπακοής, παρθενίας και ακτημοσύνης.

Στο κοινόβιο το πρώτο πάθος που εξολοθρεύεται εντελώς είναι της φιλαργυρίας, δηλαδή της πλεονεξίας. Με την πλεονεξία ο άνθρωπος προσπαθεί να συγκεντρώσει πολλά υλικά αγαθά για την ατομική απόλαυσή τους. Με το πρόσχημα των βιωτικών αναγκών παρεισφρύει το πάθος της πλεονεξίας. Η πλεονεξία φανερώνει το μέγεθος της φιλαυτίας του ανθρώπου αλλά και της απιστίας του προς τον Θεό.

Σε ένα κοινόβιο που όλα είναι κοινά, που δεν υπάρχει τίποτε ατομικό, τίποτε «ίδιον», που δεν υπάρχει ιδιωτική περιουσία, που ο μοναχός δεν εξουσιάζει ούτε το πιο ευτελές υλικό πράγμα, δεν έχει θέση η φιλαργυρία και η πλεονεξία.

Βλέπουμε πολλές φορές οι Πατέρες να επιδεικνύουν τέτοια αυστηρότητα σε αυτό το θέμα της εμπαθούς κτήσεως των υλικών αγαθών, ώστε να υπερβαίνουν και τα όρια της χρείας, της ανάγκης. Στον αββά Δοσίθεο, τον υποτακτικό, δηλαδή τον μαθητή του αββά Δωροθέου, χάρισαν κάποτε ένα πολύ καλό μαχαίρι για το διακόνημά του που τον εξυπηρετούσε πολύ και παρότι ήταν αναγκαίο, επειδή ο αββάς Δωρόθεος είδε ότι ο Δοσίθεος είχε εμπαθή προσκόλληση σε αυτό το μαχαίρι δεν του έδωσε ευλογία να το χρησιμοποιεί.

Αυτή η ακρίβεια των Πατέρων δεν γινόταν μόνο παλαιά, αλλά εφαρμόζεται και στις ημέρες μας. Ο μακαριστός Γέροντάς μας Ιωσήφ έδωσε κάποτε στον Γέροντα Εφραίμ τον Κατουνακιώτη ένα απλό στυλό Bic (μπικ) και ο Γέροντας Εφραίμ χάρηκε πολύ, γιατί έγραφε καλά.

Ο Γέροντας Ιωσήφ προθυμοποιήθηκε να του το χαρίσει, όμως εκείνος δεν το δέχτηκε και ο Γέροντας Ιωσήφ του είπε ότι θα του αγοράσει έναν στυλό από την Δάφνη.

Το ίδιο βράδυ όμως, τα μεσάνυχτα, έρχεται ο Γέροντας Εφραίμ από τα Κατουνάκια στην Νέα Σκήτη στο κελλί του Γέροντός μας, κάνοντας μία διαδρομή πέραν των τριών ωρών μετ’ επιστροφής, και τον παρακάλεσε να μη του αγοράσει το στυλό, γιατί είδε στην προσευχή του ότι είχε εμπαθή προσπάθεια γι’ αυτό το μικρό πράγμα.

Αυτό το πνεύμα της αληθινής ακτημοσύνης, της απροσπαθείας, της χειραφετήσεως από κάθε εμπαθή προσκόλληση στα υλικά πράγματα μας μετέδωσε ο Γέροντάς μας Ιωσήφ, που παρέλαβε και αυτός από τον Γέροντά του Ιωσήφ τον Ησυχαστή, όταν ζούσαμε ως συνοδεία στην Νέα Σκήτη, αλλά και ύστερα, μετά το 1990 όταν η συνοδεία εγκαταστάθηκε και επάνδρωσε το μεγάλο κοινόβιο του Βατοπαιδίου.

Όσο και αν φαίνεται παράδοξο η καρδία του κοινοβιάτου μοναχού μπορεί να γίνει πιο εύκολα ελεύθερη από κάθε εμπαθή υλική προσκόλληση παρά αυτή του ερημίτου. Ο αββάς Γελάσιος ήταν ερημίτης, αναχωρητής, και κατόπιν σύμφωνα με το θέλημα του Θεού έγινε ηγούμενος σε μεγάλο κοινόβιο, με πολλούς μοναχούς που είχε πολλά κτήματα και ζώα.

Όταν τον επισκέπτηκε ένας γνωστός συνασκητής του που αγωνίζονταν μαζί παλαιότερα στις ερήμους και του εξέφραζε την ανησυχία του, ότι ο νους του αββά Γελασίου θα έχει αιχμαλωτισθεί από την περιουσία της Μονής, ο απαθής, ο διακριτικός και διορατικός αββάς Γελάσιος απάντησε στον ερημίτη: «Από ότι διακρίνω περισσότερο ο δικός σου λογισμός είναι προσκολλημένος στην ραφίδα σου πάρα ο νους μου στα κτήματα της Μονής».

Το ιδανικό της κοινωνικής ζωής της Εκκλησίας ενσαρκώνεται στο μοναστικό κοινόβιο. Σκοπός του κοινοβίου είναι η ανάδειξη της κοινωνίας των προσώπων. Γι’ αυτό ο θεσμός του μοναχισμού έχει μεγάλη διαχρονική σημασία για την ζωή του κόσμου. Αλλά και μέσα στον μοναχισμό εκτιμούνται αξίως οι θεσμοί.

Το δεύτερο πάθος της φιληδονίας σχετίζεται με την δεύτερη μοναχική υπόσχεση της παρθενίας, της σωφροσύνης. Βέβαια ο μοναχός έχει φύγει από τα αίτια και κατά συνέπεια και από την πραγματοποίηση της πρακτικής αμαρτίας. Όμως για να πετύχει κάποιος την κάθαρση της καρδίας δεν απομακρύνεται μόνο από κάθε κατ’ ενέργεια αμαρτία, αλλά και από την κατά διάνοια.

Ο εχθρός, τα πάθη υποβάλλουν συνεχώς στον νου του ανθρώπου λογισμούς φιληδονίας. Χρειάζεται μεγάλη νήψη, εγρήγορση του νου για να προσέχει και να διακρίνει κάποιος τους λογισμούς του που τον παρακινούν στο πάθος, αλλά και να έχει την δύναμη ο νους του να αναχαιτίζει αυτούς τους λογισμούς. Δεν είναι εύκολη υπόθεση αυτό. Ο πόλεμος των λογισμών είναι χαλεπός. Η τήρηση του νου είναι η πιο επίπονη ασκητική προσπάθεια του αγωνιζομένου χριστιανού.

Αυτό που ενδυναμώνει τον νου σε αυτόν τον αγώνα είναι η μόνιμη διάθεση μετανοίας με την συνεχή επίκληση του θείου Ονόματος, η λεγόμενη μονολόγιστη ευχή, το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με». Λέει ο απόστολος Παύλος, «ουδείς δύναται ειπείν Κύριον Ιησούν, ει μη εν Πνεύματι Αγίω» (Α  Κορ. 12,3). Άρα κάθε φορά που επικαλούμαστε το όνομα του Χριστού είναι μαζί μας το Πνεύμα το Άγιο, και όπου ενεργεί το Άγιο Πνεύμα δεν μπορεί να σταθεί κανένα είδος κακίας και πάθους.

Η ευχή, η τήρηση του νου θα κυοφορήσει την καθαρότητα της καρδίας και θα εξανθήσει το ευώδες άνθος της αγνότητος μέσα στην καρδία του μοναχού.

Το πάθος που πολεμά τον άνθρωπο μέχρι τις τελευταίες στιγμές του βίου του, και που όταν κυριαρχήσει κάνει την καρδία του ανθρώπου πολύ σκληρή και ζοφώδη, είναι αυτό της φιλοδοξίας, με τα συνώνυμα πάθη της υπερηφανείας και του εγωισμού.

Μόνο το ταπεινό φρόνημα μπορεί να αντισταθεί σε αυτό το πάθος. Και ταπεινό φρόνημα μπορεί να αποκτήσει μόνο όποιος υπακούει εν Χριστώ. Η υπακοή φανερώνει την αναφορά, την εξάρτησή μας από τον Θεό Πατέρα, ότι δεν έχουμε εμπιστοσύνη στον εαυτό μας, ότι δεν θεωρούμε ότι είμαστε κάτι, ότι πιστεύουμε πως κάθε αγαθό που έχουμε προέρχεται από τον Θεό.

Στο θέμα της υπακοής θεωρώ ότι υπερτερούν οι μοναχοί έναντι των λαϊκών χριστιανών. Επειδή ο μοναχός ζει με τέτοιο τρόπο ώστε όλη η ζωή του να είναι μία συνεχής, αδιάκοπη υπακοή –κάτι που δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσα στον κόσμο– γεύεται με αφθονία και τους καρπούς της υπακοής.

Ο πραγματικός υποτακτικός είναι πράος, ταπεινός, γλυκόλαλος, ευπειθής, κοινωνικός, ησυχαστικός, συγχωρητικός, αγαπητικός· έχει αποκτήσει το φρόνημα του Χριστού.

Οι μοναχοί η οι λαϊκοί που αγωνίζονται για την καθαρότητα της καρδίας δια της μετανοίας, σιγά σιγά θα αρχίσουν να γεύονται την ενάρετη κατάσταση και τον θείο φωτισμό. Χρειάζεται όμως να περάσουν πολλά χρόνια, συνήθως 15 με 20 χρόνια η και περισσότερα ανάλογα με τον προσωπικό αγώνα και την θεία Πρόνοια, για να παγιωθούν οι αρετές, να αφομοιωθεί η θεία Χάρις από τον άνθρωπο. Οι αρετές τότε θα γίνουν δεύτερη φύση η μάλλον η αληθινή φύση του ανθρώπου. Η προσευχή, η αγνότητα, η πραότητα, η ταπείνωση, η αμνησικακία, η αγάπη θα γίνουν φυσιολογική κατάσταση.

Ο άνθρωπος δεν θα μπορεί να ενεργήσει κάποια κακία, κάποιο πάθος· δεν θα μπορεί να θυμώσει. Στο Γεροντικό αναφέρεται μία διήγηση για δύο Γέροντες, οι οποίοι δεν είχαν ποτέ τσακωθεί. Κάποια ημέρα είπε ο πρώτος, «ας δοκιμάσουμε να τσακωθούμε και εμείς όπως οι κοσμικοί, για να δούμε τι είναι αυτό το πράγμα, πως νιώθουν όταν τσακώνονται».

Τότε του λέει ο δεύτερος: «Και πως θα γίνει αυτό»; «Να πάρε ένα τούβλο, λέει ο πρώτος Γέροντας, και πες ότι είναι δικό σου, μετά θα το πάρω εγώ και θα πω ότι είναι δικό μου και έτσι θα τσακωθούμε». Πράγματι παίρνει ο δεύτερος Γέροντας το τούβλο και λέει, «είναι δικό μου», «όχι, λέει ο πρώτος Γέροντας, δικό μου είναι». «Ε, αφού είναι δικό σου, πάρτο λέει ο δεύτερος Γέροντας», και δεν μπόρεσαν να τσακωθούν ούτε και εσκεμμένα, γιατί μέσα στις καρδιές τους κατοικούσε το «ειρηνοποιούν» Άγιο Πνεύμα.

Αυτή η ενάρετη κατάσταση που επιτυγχάνεται δια της εν Χριστώ μετανοίας δεν πρέπει να είναι μόνο βίωμα των μοναχών και των λαϊκών χριστιανών, αλλά οπωσδήποτε και των ηγετών, των θεσμικών οργάνων της Εκκλησίας και της Πολιτείας, που οφείλουν ανιδιοτελώς να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για την σωτηρία του συνανθρώπου και το καλό του τόπου.

Στην Παλαιά Διαθήκη έχουμε το παράδειγμα του παγκάλου Ιωσήφ –που είναι ιδιαίτερα συγκλονιστικό για την εποχή μας– ο οποίος για την αρετή του φυλακίσθηκε, επειδή δεν εμοίχευσε την σύζυγο του κυρίου του. Αυτή η ίδια η αρετή όμως τον ανέδειξε κατόπιν άρχοντα της Αιγύπτου.

Δεχόταν το εξ ύψους φωτισμό για την εντιμότητα που προερχόταν από την αρετή του πως να διοικεί όλη την χώρα, πως να αυξήσει την παραγωγή των υλικών αγαθών, ώστε όταν θα ερχόταν η περίοδος της κρίσεως, του μεγάλου λιμού να μπορούν να επιβιώσουν όχι μόνοι οι κάτοικοι της Αιγύπτου, αλλά να μπορεί να θρέψει και άλλους λαούς.

«Την αρετή, λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, την θαυμάζει και πολέμιος, δηλαδή ο εχθρός». Όντως ο ενάρετος στην πράξη και όχι ο αρετολόγος και ηθικιστής εντυπωσιάζει με την σύνεση και εντιμότητά του και εμπνέει προς μίμηση του αγαθού τους συνανθρώπους του.

Παρατηρείται σήμερα στην χώρα μας μία κρίση στους θεσμούς. Η οικογένεια, ο μοναχισμός, η Εκκλησία, η πατρίδα, το κράτος ως θεσμοί υπήρχαν ανέκαθεν.

Τι είναι αυτό που διαφοροποίησε την αντίληψη των συγχρόνων ανθρώπων για αυτούς τους θεσμούς, ώστε να τους αμφισβητούν και να τους αρνούνται; Από την μία πλευρά, την εξωτερική, η αριθμοποίηση των ανθρώπων και η μηχανοποίηση της κοινωνικής ζωής και από την άλλη πλευρά, την εσωτερική, η άγνοια της ενάρετης κατάστασης από όσους διοικούν διαλύει τους θεσμούς, διότι τους θεσμούς τους σεβόμαστε εξαιτίας της ορθής και ενάρετης συμπεριφοράς αυτών που τους εκπροσωπούν, η ανύπαρκτη δε μετάνοια υποβιβάζει την ανθρώπινη προσωπικότητα, μεταβάλλοντας έτσι τους θεσμούς σε απρόσωπους και απάνθρωπους.

Η Εκκλησία δια της μετανοίας και των αρετών παρέχει στους θεσμούς την δυναμική των εντίμων και ευλογημένων προσώπων που με την θεία σοφία και σύνεσή τους δίνουν κύρος και σεβασμό στους θεσμούς.

Ο θεσμός είναι το ποτήρι και το πρόσωπο είναι το νερό μέσα στο ποτήρι. Ο θεσμός είναι το περίβλημα και το πρόσωπο είναι το περιεχόμενο του πράγματος. Ο θεσμός είναι τα φύλλα και το πρόσωπο είναι ο καρπός του δένδρου. Ο θεσμός είναι ο τύπος και το πρόσωπο είναι η ουσία του πράγματος.

Η πρωτεύουσα αξία είναι το πρόσωπο. Ο θεσμός καταξιώνεται από το πρόσωπο. Αν τα πρόσωπα δεν ζουν ενσυνείδητα και με επίγνωση τον θεσμικό τους ρόλο τότε αυτομάτως χάνεται και η αξία των θεσμών.

Ουσιαστικά σήμερα δεν ζούμε κρίση των θεσμών, αλλά κρίση του ανθρωπίνου προσώπου σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας, της πολιτικής, της οικονομίας, της τέχνης, της επιστήμης, καθώς και σε κάθε μορφή διοίκησης. Δηλαδή η κρίση εντοπίζεται στο ανθρωπολογικό οντολογικό επίπεδο.

Ο μεταμοντέρνος άνθρωπος έχει λησμονήσει ότι το οντολογικό του περιεχόμενο είναι θεοειδές. Δεν ζει εν μετανοία. Δεν αγωνίζεται για να αποκτήσει ενάρετη κατάσταση.

Και κατά συνέπεια δεν θέλει να κάνει οικογένεια, δεν αντιλαμβάνεται την προσφορά του μοναχισμού, δεν αγαπά την πατρίδα του, δεν θέλει να κυβερνάται, αλλά και δεν μπορεί να κυβερνά σωστά.

Αυτές τις ημέρες παρατηρούμε το νέο φαινόμενο του «αγανακτησμένου πολίτη» αλλά και των απεργών διαδηλωτών. Εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες μαζεύτηκαν στους δρόμους ως διαμαρτυρία για τα τεκταινόμενα στην χώρα μας.

Πόσο ωφέλιμο θα ήταν, αν όλοι αυτοί οι άνθρωποι αντιλαμβάνονταν το πνεύμα της μετανοίας και προσεύχονταν μέσα στις εκκλησίες; Ο ελεήμων και φιλάνθρωπος Θεός δεν θα άλλαζε την τρέχουσα κατάσταση; Ο Θεός που δέχθηκε την μετάνοια και άκουσε τις προσευχές των Νινευιτών και η πόλη δεν καταστράφηκε –παρά το αρχικό του θέλημα– μπορεί να κάνει το ίδιο και σε κάθε περίπτωση.

Η Ελλάδα μας έχει περάσει και άλλες μεγάλες οικονομικές κρίσεις και οδυνηρές καταστάσεις πολέμων στο παρελθόν και άντεξε και επέζησε, γιατί υπήρχε ακόμη ορθή αντίληψη για τον θεσμικό ρόλο των προσώπων, που λειτουργούσαν ως αντισώματα. Χρειάζεται μετάνοια, μεγάλη μετάνοια, βαθιά μετάνοια με επίγνωση και ο Θεός δεν θα μας εγκαταλείψει.

Η οικονομική κρίση είναι απόρροια της θεσμικής και ουσιαστικά της ανθρωπολογικής κρίσεως. Πως ένας άνθρωπος με εμπαθή και σκοτισμένο νου, με ιδιοτελή συμφέροντα μπορεί να κάνει σωστή διαχείριση των υλικών αγαθών; Λέει ο προφήτης Δαβίδ, «πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν, οι δε εκζητούντες τον Κύριον ου ελαττωθήσονται παντός αγαθού» (Ψαλ. 33,11).

Ποιοί ήταν αυτοί οι πλούσιοι που πείνασαν; Οι κακοί διαχειριστές του πλούτου, αυτοί που δεν ζούσαν εν μετανοία με την άσκηση των αρετών, αλλά με ιδιοτέλεια, με την ικανοποίηση όλων των φιληδόνων παθών τους. Και ποιοί είναι αυτοί που δεν θα στερηθούν από κανένα αγαθό; Αυτοί που επικαλούνται το όνομα του Κυρίου, αυτοί που ζουν εν μετανοία με την τήρηση των εντολών του Θεού.

Μας έλεγε ο μακάριος Γέροντας Εφραίμ ο Κατουνακιώτης, ότι στους δύσκολους χρόνους της κατοχής οι συνοδείες στο Άγιον Όρος που έκαναν τα πνευματικά τους, δεν χάθηκαν, δεν πείνασαν, σε αντίθεση με άλλες που είχαν πλούσια υλικά αγαθά και παραμελούσαν τα πνευματικά τους.

Αυτό το πνεύμα παραλάβαμε και εμείς από τους Γεροντάδες μας και επιθυμούμε να το παραδώσουμε και στην επόμενη γενεά. Η προτεραιότητα, η επιμονή στα πνευματικά, στην άσκηση, στην κάθαρση της καρδίας με το φλογερό πνεύμα της μετανοίας, στην επιπόθηση και προσκόλληση στην αγάπη του Χριστού, στην λατρεία του ζώντος προσωπικού Θεού.

Γι’ αυτό και σε αυτήν την δύσκολη περίοδο για την Μονή μας με δεσμευμένους τους λογαριασμούς για δυόμισι περίπου χρόνια, τίποτε δεν έλειψε στην Αδελφότητα. Η ιδιαίτερη πρόνοια της Παναγίας μας φροντίζει και για το παραμικρό. Η Αδελφότητα πληθαίνει, είναι ειρηνική, ενωμένη και αγαπημένη προς δόξαν Χριστού.

Η Μονή Βατοπαιδίου έχει μία βαρύτιμη πνευματική και πολιτιστική παράδοση. Στην μακραίωνη πορεία της αναδείχθηκε ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα της Ορθοδοξίας βιώνοντας τον ησυχασμό, αναδεικνύοντας πλήθος αγίων, και παράλληλα επιτελώντας πλούσιο ιεραποστολικό έργο εντός και εκτός του ελλαδικού χώρου.

Η Αδελφότητα που πλαισιώνει σήμερα την Μονή Βατοπαιδίου έχει πλήρη επίγνωση της πνευματικής και πολιτιστικής παραδόσεως της Μονής και αισθάνεται την ευθύνη της έναντι του ελληνικού Γένους και της Ορθοδοξίας, ότι οι δραστηριότητές της κινούνται πάντοτε μέσα στο πλαίσιο της αγάπης προς τον πλησίον και σύμφωνα με το πνεύμα των πνευματικών γεναρχών της, του μακαρίου Γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστού και του αειμνήστου Γέροντος Ιωσήφ του Βατοπαιδινού.

Όλα όσα είδατε στο ντοκυμανταίρ που προηγήθηκε και όσα έχουμε προγραμματίσει ότι θα κάνουμε, θα τα πραγματοποιήσουμε προς δόξα της Εκκλησίας μας και εν γένει της Ορθοδοξίας, αλλά και για το καλό της πατρίδας μας. Για την πατρίδα μας που βρίσκεται σε μία πολύ δύσκολη καμπή της ιστορίας της, και που ευχόμαστε οι αλλότριες δυνάμεις που παντοιοτρόπως την επιβουλεύονται να μην υπερισχύσουν εις βάρος της.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να σας παρακαλέσω, να προσευχηθούμε όλοι, αυτές τις ημέρες που εορτάζουμε την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, με όποιο τρόπο μπορεί και θέλει ο καθένας, το Άγιο Πνεύμα να δώσει σε όλους τους Έλληνες –άρχοντες και αρχόμενους– αλλά και σε όλους τους ανθρώπους της οικουμένης πνεύμα μετανοίας, συνέσεως και ειρήνης. Αμήν.