Ο θρησκευτικός τουρισμός συμβάλει στην ανάπτυξη μειονεκτικών περιοχών

Δημιουργηθηκε στις Τρίτη, 19 Ιουλίου 2011

Γράφτηκε από τον/την ΑΠΕ/ΜΠΕ - 10.00

Την εκτίμηση ότι ο θρησκευτικός τουρισμός μπορεί να λειτουργήσει επιβοηθητικά στην ανάπτυξη μειονεκτικών περιοχών της Ελλάδας, διατυπώνει ο επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Σεραφείμ Πολύζος, σε σχετική μελέτη του.

Ο θρησκευτικός τουρισμός στην Ελλάδα αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια, γεγονός που τον καθιστά μια ενδιαφέρουσα μορφή εναλλακτικού τουρισμού, με ιδιαίτερη συμβολή στην ανάπτυξη των μειονεκτικών και λιγότερο αναπτυγμένων περιοχών της χώρας. Επειδή συνδέεται με τις επισκέψεις σε μνημεία ή χώρους θρησκευτικής σημασίας, αποτελεί μια περιφερειακή οικονομική δραστηριότητα, με δεδομένη τη χωρική διασπορά των εν λόγω μνημείων.

Για να μπορέσει να συμβάλλει ο θρησκευτικός τουρισμός στην ανάπτυξη μειονεκτικών περιοχών απαιτείται μια στοιχειώδη οργάνωσή του τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο, επισημαίνει ο κ. Πολύζος.

Σημειώνει, μεταξύ άλλων, πως απαραίτητη προϋπόθεση για την ενίσχυση της προσπάθειας αύξησης των θρησκευτικών τουριστικών ροών αποτελεί η επισήμανση και καταγραφή των διαθέσιμων πόρων σε κάθε περιοχή της χώρας, ώστε να είναι γνωστές οι δυνατότητες που παρέχει κάθε τόπος και η εν συνεχεία ανάδειξη και η προβολή τους.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον επίκουρο καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας παρατηρείται παντελής έλλειψη στατιστικών στοιχείων καταγραφής των χαρακτηριστικών του φαινομένου στη χώρα, γεγονός που αποτελεί "αδιάψευστο μάρτυρα για την προχειρότητα και την απουσία ουσιαστικής στρατηγικής για την ανάπτυξή του και τη χρήση του ως εργαλείου ανάπτυξης των περιοχών της χώρας".

Πιο αναλυτικά, αναφέρει ο κ. Πολύζος, ο θρησκευτικός τουρισμός μπορεί να συνδέεται με άλλη μορφή τουρισμού και να αποτελεί έναν "προορισμό-σταθμό" ενός μεγαλύτερου τουριστικού ταξιδιού ή να αποτελεί αυτοτελή μορφή τουρισμού, συνήθως μικρής διάρκειας σε διαφορετικές εποχές του χρόνου.

Υπάρχουν μορφές του εναλλακτικού τουρισμού, οι οποίες μπορούν να συνδυασθούν με τον θρησκευτικό τουρισμό, όπως ο πολιτιστικός τουρισμός, ο αγροτουρισμός, ο εκπαιδευτικός τουρισμός, ο επιστημονικός τουρισμός, ο ορεινός και χειμερινός τουρισμός και ο περιηγητικός τουρισμός.

Ο συνδυασμός αυτός θα βοηθήσει τα βασικά κίνητρα που συγκροτούν τη ζήτηση για τον εναλλακτικό τουρισμό και θα δημιουργήσει προϋποθέσεις αύξησης των τουριστικών ροών προς μειονεκτικές και ορεινές περιοχές που διαθέτουν τους ανάλογους πόρους, τονίζει ο κ. Πολύζος, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Ο ίδιος σημειώνει πως "αυτόνομα ή συμπληρωματικά, ο θρησκευτικός τουρισμός μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη των λιγότερο αναπτυγμένων περιοχών, ενισχύοντας υποβαθμισμένους ή 'εγκαταλειμμένους' παραγωγικούς κλάδους της τοπικής οικονομίας.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με λειτουργική σύνδεση και ικανοποίηση της τουριστικής ζήτησης με την τοπική παραγωγή, τη βελτίωση των υπαρχουσών ή την κατασκευή νέων υποδομών για την ανάδειξη και υποβοήθηση της λειτουργίας των αξιοθέατων θρησκευτικών και πολιτιστικών μνημείων. Ακόμη, με την επιλεκτική ενίσχυση παραγωγικών διαδικασιών και τεχνικών άλλων κλάδων με άμεση ή έμμεση σχέση με τον θρησκευτικό τουρισμό (γεωργία, βιοτεχνία, οικοτεχνία, ξυλογλυπτική, κ.ά.), την προβολή και ανάδειξη των προορισμών".

Η μικρή κλίμακα των απαιτήσεων και η μεγάλη σημασία που αποδίδεται στα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά του τουριστικού προορισμού, καθιστούν το θρησκευτικό τουρισμό, αλλά και τις άλλες μορφές εναλλακτικού τουρισμού, κατάλληλες για περιοχές με μικρό δημόσιο κεφάλαιο και περιορισμένες σε ανθρώπινο κεφάλαιο.

Η συνεισφορά του θρησκευτικού τουρισμού στην αύξηση της τοπικής -κυρίως γυναικείας - απασχόλησης και την ενίσχυση κλάδων που σχετίζονται με την παραδοσιακή τέχνη, τη φιλοξενία, την οικοτεχνία κλπ, οι οποίοι εμφανίζουν υψηλούς τοπικούς πολλαπλασιαστές, μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντική. Βέβαια, σε πολλές περιπτώσεις τα παραπάνω ενέχουν τον κίνδυνο της οικονομικής καθήλωσης σε έναν φαύλο κύκλο απασχόλησης και δραστηριοποίησης χαμηλής προστιθέμενης αξίας και εξωτερικής εξάρτησης, εφόσον η τοπική οικονομία δεν δείξει προσαρμοστικότητα και ικανότητα αξιοποίησης των παρεχόμενων ευκαιριών.

Ένα άλλο βασικό θέμα που θα πρέπει να απασχολήσει, σύμφωνα με τον κ. Πολύζο, τους αρμόδιους φορείς είναι οι δυνατότητες για την αύξηση χρόνου παραμονής κάθε τουρίστα στις περιοχές υποδοχής πέραν της μιας ημέρας, που συνήθως ισχύει σήμερα στις περισσότερες περιπτώσεις.

Αυτό προϋποθέτει την κατασκευή απαραίτητων υποδομών στις περιοχές υποδοχής για να ευνοηθεί η πολυήμερη παραμονή κάθε τουρίστα στο θρησκευτικό χώρο. Η επέκταση του χρόνου παραμονής των τουριστών θα ενισχυθεί με τη συνέργεια του θρησκευτικού τουρισμού με άλλες μορφές τουρισμού (τουρισμό διακοπών, πολιτιστικό τουρισμό κλπ), με τον εμπλουτισμό του καθημερινού προγράμματος κάθε τουρίστα και αύξηση της συνολικής τουριστικής ελκυστικότητας κάθε περιοχής.

Βασικά χαρακτηριστικά

Όπως προκύπτει από έρευνα στη σχετική βιβλιογραφία, υπάρχει ομαλή κατανομή των τουριστικών επισκέψεων με θρησκευτικά κίνητρα σε όλη τη διάρκεια του έτους, όμως εμφανίζεται μια σχετική αύξηση τους θερινούς μήνες, προφανώς λόγω "συμπληρωματικής" λειτουργίας των άλλων μορφών τουρισμού.

Τα επισκέψιμα "θρησκευτικά αξιοθέατα" βρίσκονται σε όλες τις περιοχές της χώρας, η χωρική τους κατανομή είναι πολύ καλή και συνεπώς ο θρησκευτικός τουρισμός, εφόσον αξιοποιηθεί επαρκώς, μπορεί να ενισχύει σημαντικά το περιφερειακό εισόδημα και την περιφερειακή ανάπτυξη.

Η διάρκεια παραμονής των τουριστών στην περιοχή προορισμού είναι σχετικά μικρή (short break holidays), ειδικότερα αν δεν συνδυάζεται με άλλες μορφές τουρισμού.

Υπάρχει θετική ανταπόκριση των τοπικών κοινωνιών σε αυτή τη μορφή τουρισμού, γεγονός που δημιουργεί ένα επιπλέον πλεονέκτημα για την περαιτέρω ανάπτυξή του.

Η δε γενικότερη αίσθηση που υπάρχει είναι ότι δεν υπάρχει επαρκής αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς με αναφορά στη θρησκεία και ειδικά των θρησκευτικών μνημείων με διεθνή εμβέλεια και αναγνωρισιμότητα, όπως τα Μετέωρα, η Πάτμος, το 'Αγιο Όρος κ.ά.

Οι επισκέπτες των θρησκευτικών μνημείων έχουν διαφορετική ηλιακή σύνθεση από εκείνη των άλλων μορφών του γενικού ή του εναλλακτικού τουρισμού, ενώ υπερτερούν στα ποσοστά οι σχετικά μεγάλες ηλικίες.

Επίσης, αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Πολύζος, όλοι οι νομοί της Ελλάδας κατέχουν θρησκευτικούς πόρους, γεγονός που τους καθιστά ελκτικούς για θρησκευτικές τουριστικές ροές και δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τη συμβολή του θρησκευτικού τουρισμού στην ανάπτυξη μειονεκτικών περιοχών.

Οι νομοί με τα περισσότερα προσκυνήματα είναι οι Αττικής, Δωδεκανήσου Κορινθίας και Κυκλάδων, ενώ ο μικρότερος αριθμός εμφανίζεται στους νομούς Ροδόπης, Γρεβενών, Δράμας και Κιλκίς. "Θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο αριθμός δεν καθορίζει κατ' ανάγκην και τη συνολική ελκυστικότητα του νομού, αφού υπάρχουν διάφορα στοιχεία, όπως η παλαιότητα, το μέγεθος, η ιστορική και θρησκευτική αναφορά μιας μονής που επηρεάζουν το συνολικό αριθμό των επισκεπτών", διευκρινίζει ο κ. Πολύζος.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η πλειονότητα των επισκεπτών στα θρησκευτικά μνημεία της χώρας προέρχεται από το εσωτερικό, ενώ τα τελευταία χρόνια αυξάνονται οι επισκέπτες από τις χώρες του εξωτερικού, κυρίως από τις ορθόδοξες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Η κατανομή των επισκεπτών στη διάρκεια του έτους δεν είναι ομαλή, αλλά αυξάνεται τη θερινή περίοδο και τις ημέρες των θρησκευτικών εορτών.

Η κατανομή μερικών από τις θρησκευτικές δραστηριότητες, όπως εορτές, πανηγύρεις κλπ, σε όλη τη διάρκεια του έτους αποτελεί πλεονέκτημα, δεδομένου ότι ευνοεί την ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού όλο το έτος και όχι μόνο τη θερινή ή τουριστική περίοδο.

Οι θρησκευτικές εορτές και πανηγύρεις υπάρχουν σε όλη τη διάρκεια του έτους, ενώ τα προσκυνήματα που δεν σχετίζονται με συγκεκριμένες εορτές, είναι επίσης διαθέσιμα για επίσκεψη σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η πολιτιστική θρησκευτική έκφραση μπορεί να ασκείται όλες τις εποχές, εντός και εκτός, τουριστικής περιόδου, καταλήγει ο επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.