Tρίτη ημέρα του Διεθνούς Συνεδρίου στον Βόλο

Δημιουργηθηκε στις Σάββατο, 26 Μαΐου 2012

Γράφτηκε από τον/την Mητρόπολη Δημητριάδος - 21.32

 

Συνεχίστηκε με ιδιαίτερη επιτυχία για τρίτη μέρα το Διεθνές Συνέδριο που συνδιοργανώνεται στο Βόλο από την Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών και άλλους διεθνείς Ορθόδοξους φορείς, με θέμα «Εκκλησιολογία και Εθνικισμός».

Στην πρώτη πρωινή συνεδρία, υπό την προεδρία του Καθηγητή Χρυσόστομου Σταμούλη, ομιλητές ήταν οι Δρ. Χρήστος Καρακόλης, π. Νικόλαος Λουδοβίκος και Δρ. Paul Meyendorff. Ο Δρ. Χρήστος Καρακόλης, Επ. Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών μίλησε με θέμα «Εκκλησία και Έθνος στην Καινή Διαθήκη: ο σχηματισμός των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων».

Στην αρχή της εισήγησής του ο ομιλητής αναφέρθηκε στα χαρακτηριστικά της εθνικής ιουδαϊκής ταυτότητας εντός του πλαισίου του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου. Στη συνέχεια διαπιστώθηκε ότι αυτή ακριβώς η ιουδαϊκή ιδιαιτερότητα δημιουργεί προβλήματα στις νεοπαγείς πρωτοχριστιανικές κοινότητες (λ.χ. η συμμετοχή στα κοινά δείπνα).

Στο επόμενο μέρος της εισήγησης εξετάστηκε ο τρόπος με τον οποίο ο Παύλος επιχειρεί να αντιμετωπίσει αυτού του είδους τα προβλήματα. Επίσης επισημάνθηκαν ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά της νέας υπερ-εθνικής ταυτότητας των παύλειων κοινοτήτων σύμφωνα με τη ρητορική του Παύλου. Τέλος επιχειρήθηκε να απομονωθούν κάποια στιγμιότυπα από τη μετεξέλιξη της χριστιανικής ταυτότητας εντός του βυζαντινού κράτους μέχρι και τη σύγχρονη Ορθόδοξη Εκκλησία.

Ο δεύτερος ομιλητής π. Νικόλαος Λουδοβίκος, Καθηγητής Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης, Διδάσκων στο Ορθόδοξο Ινστιτούτο του Cambridge, ανέπτυξε το θέμα «Έθνος και Εθνικισμός στην Πατερική Θεολογία και στη σύγχρονη σκέψη.

Δυνατότητες ενός διαλόγου». Ξεκινώντας από μια σύντομη περιγραφή και νοηματική διάκριση των εννοιών έθνους και εθνικισμού, ο ομιλητής επεχείρησε να απαντήσει στο εάν είναι δυνατό στα όρια της ορθόδοξης θεολογίας να διαμορφωθεί μια πρόταση πολιτικής θεολογίας.

Με αφετηρία τη διαλεκτική «Ερήμου-Αυτοκρατορίας» (π. Γ. Φλωρόφσκυ), ο ομιλητής παρουσίασε συγκεκριμένα παραδείγματα από την εκκλησιαστική παράδοση (Γρηγόριος ο Θεολόγος, Αυγουστίνος) για να δείξει την ύπαρξη, μιας διαφορετικής από την τρέχουσα, εκκλησιακής κατανόησης του έθνους, στην προοπτική της χριστολογικής, εσχατολογικής μεταμόρφωσης των εθνικών διαιρέσεων και ταυτοτήτων σε χαρίσματα του Πνεύματος. Επίσης έγινε αναφορά σε ποικίλες ερμηνείες και κατανοήσεις του έθνους στο πλαίσιο της δυτικής φιλοσοφικής και πολιτικής σκέψης.

Ο Δρ. Paul Meyendorff, Καθηγητής του Θεολογικού Σεμιναρίου του Αγίου Βλαδίμηρου, Νέα Υόρκη μίλησε με θέμα «Εθνοφυλετισμός, Αυτοκεφαλία και Εθνικές Εκκλησίες: Θεολογική προσέγγιση και εκκλησιολογικές συνέπειες». Επειδή η Εκκλησία είναι ‘εν τω κόσμω αλλά ουκ εκ του κόσμου’, η ταύτιση της Εκκλησίας με το κράτος, ή της Εκκλησίας με μια ιδιαίτερη εθνοτική ή εθνική ταυτότητα, δημιουργεί σοβαρά θεολογικά προβλήματα.

Εκτός από τα καθαρά θεολογικά ζητήματα που η κατάσταση αυτή δημιουργεί, παρακωλύει σε μεγάλο βαθμό και τις ιεραποστολικές προσπάθειες της Εκκλησίας. Η Αυτοκεφαλία, όπως γίνεται κατανοητή και εφαρμόζεται σήμερα, έφτασε να σημαίνει την απόλυτη ανεξαρτησία, χρησιμοποιώντας ως μοντέλο τα ευρωπαϊκά κράτη-έθνη του 19ου αιώνα, επιδεινώνοντας το πρόβλημα του εθνικισμού. Στη δεύτερη πρωινή συνεδρία υπό την προεδρία του Καθηγητή π. Εμμανουήλ Κλάψη ομιλητές ήταν οι Δρ. Dragica Tadić – Papanikolaou και π. Cyril Hovorun.

Η Dragica Tadić – Papanikolaou, Master Θεολογίας, συνεργάτις του Χριστιανικού Πολιτιστικού Κέντρου Βελιγραδίου ανέπτυξε το θέμα «Η κατασκευή της Εθνικής Ιδέας και Ταυτότητας μέσω των εκκλησιαστικών αφηγήσεων».

Στην εισήγησή της η ομιλήτρια αναφέρθηκε σε ορισμένα παραδείγματα που αφορούν στην οικοδόμηση των βαλκανικών εθνών κατά την διάρκεια των 19ο και των αρχών του 20ου αιώνα. Τα παραδείγματα αυτά έδειξαν πως η χρήση των εκκλησιαστικών αφηγήσεων σε ένα γεωγραφικό χώρο δεν έχει ουσιαστικά αλλάξει εδώ και 150 χρόνια.

Στο τέλος διερευνήθηκε εάν και κατά πόσο η Εκκλησία και τα μοντέλα της χρησιμοποιούνται για την καλλιέργεια του εθνικού συναισθήματος. Ο π. Cyril Hovorun, Διευθυντής του Θεολογικού Τμήματος στη Σχολή Μεταπτυχιακών και Διδακτορικών Σπουδών της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας «Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος», παρουσίασε το θέμα «Εκκλησία και έθνος από τη σκοπιά της μετα-εκκοσμίκευσης». Στα πρόσφατα χρόνια, οι κοινωνιολόγοι, οι πολιτικοί επιστήμονες και οι φιλόσοφοι άρχισαν να συζητούν ένα φαινόμενο το οποίο χαρακτηρίστηκε «μετα-εκκοσμίκευση».

Στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλές εκδοχές της μετα-εκκοσμίκευσης. Στην παρούσα εισήγηση το βάρος δόθηκε στην μετα-εκκοσμίκευση στο πλαίσιο των μετά-ολοκληρωτικών κοινωνιών. Η τελευταία αυτή εκδοχή χαρακτηρίζει τον δυαλισμό και την ιδεολογικοποίηση της Εκκλησίας. Ωστόσο, υπάρχουν και θετικοί ρόλοι, που η μετα-εκκοσμίκευση διαδραματίζει στις κοινωνίες και τις Εκκλησίες, όπως λ.χ. ότι ωθεί τους Χριστιανούς να πιστεύουν με έλλογο τρόπο. Στην πρώτη απογευματινή συνεδρία υπο την προεδρία του Καθηγητή Assaad Kattan, ομιλητές ήταν οι π. Γρηγόριος Παπαθωμάς και Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας.

Ο π. Γρηγόριος Παπαθωμάς, Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών και του Θεολογικού Ινστιτούτου Αγίου Σεργίου ανέπτυξε το θέμα «O Εθνοφυλετισμός και [η αποκαλούμενη] Εκκλησιακή ‘Διασπορά’ Εφαρμογή του εθνικού ή γεωγραφικού κριτηρίου». Στην εισήγησή του ο ομιλητής αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στην έννοια του Εθνοφυλετισμού, ως πηγή τροφοδοσίας της εκκλησιακής «Διασποράς», ενώ έκανε λόγο για το εκκλησιο-κανονικό περιγεγραμμένο της έννοιας του Αυτοκεφάλου.

Επίσης αναφέρθηκε στην αναδρομική κανονική λύση του ζητήματος της «Διασποράς» και στη διπλή σχέση ανάμεσα στο Κράτος-Έθνος (État-Nation) και Έθνος-Κράτος αναφορικά προς την «Διασπορά». Ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας, Ακαδημαϊκός, Οικουμενικό Πατριαρχείο, ανέπτυξε το ζήτημα «Πρωτείο και Εθνικισμός».

Ο ομιλητής επιχειρώντας να απαντήσει στο ερώτημα για τον τρόπο λειτουργίας του πρωτείου μέσα στο πλαίσιο του εθνικισμού, και τον τρόπο άσκησής του στην προοπτική αυτή περιέγραψε τους βασικές εκκλησιολογικές αρχές κατανόησης του πρωτείου (ευχαριστιακή ταυτότητα Εκκλησίας, συνοδικότητα, κλπ.).

Έτσι αναδείχθηκε ο ρόλος (ιστορικά και θεολογικά) του πρωτείου στην προοπτική υπέρβασης κάθε είδους διαιρέσεως μέσα στο σώμα της Εκκλησίας, ενώ παράλληλα σημειώθηκαν οι εκκλησιολογικές εκτροπές που εμφανίζονται στο πλαίσιο της Διασποράς, λόγω της επίκλησης εθνικών και πολιτισμικών κριτηρίων συγκρότησης των τοπικών Εκκλησιών. Στην τελευταία συνεδρία της ημέρας υπό την προεδρία του Καθηγητή Πέτρου Βασιλειάδη, ομιλητές ήταν οι Δρ. Davor Džalto και Δρ. Radu Preda.

Ο Δρ. Davor Džalto, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Niss, ανέπτυξε το θέμα «Εθνικισμός και κρατική Ορθοδοξία». Ο Εθνικισμός, ο εθνοφυλετισμός και ο κρατισμός αποτελούν διαρκείς προκλήσεις τις οποίες η Ορθοδοξία αντιμετωπίζει στις χώρες, όπου είναι η παραδοσιακή και κυρίαρχη πίστη. Υπάρχει μια γενική αντίληψη ότι η εθνική αρχή σε σχέση προς την οργάνωση της Εκκλησίας είναι έγκυρη και μπορεί να νομιμοποιηθεί στο πλαίσιο της ορθόδοξης θεολογίας. Αν και αυτή η αρχή βρίσκεται στον αντίποδα της ορθόδοξης εκκλησιολογίας, συνεχίζει να είναι η δεσπόζουσα έκφραση της Ορθοδοξίας σ’ ολόκληρο τον ορθόδοξο κόσμο, όπως επίσης και έξω από τις παραδοσιακά ορθόδοξες χώρες.

Ο Δρ. Radu Preda, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Babes – Bolyai μίλησε με θέμα «Θρησκευτικός Εθνικισμός, Φονταμενταλισμός και κοινωνικός αναχρονισμός». Ο εισηγητής ασχολήθηκε καταρχάς με τον θρησκευτικό εθνικισμό που, πράγματι, εκπροσωπεί ως τέτοιος την πλέον ανεπτυγμένη μορφή θρησκευτικής εκκοσμίκευσης.

Στη συνέχεια έκανε λόγο για την φανέρωση ενός κοινωνικού αναχρονισμού που ήλθε στην επιφάνεια όχι μόνο από τον παλμό της εποχής μας, μιας εποχής όπου χαρακτηρίζεται από την επικοινωνία και την παγκοσμιοποίηση, αλλά επίσης από την αυθεντική παγκοσμιότητα του μηνύματος της Εκκλησίας του Χριστού.

Στο τέλος έκανε λόγο για τις ποικίλες προσπάθειες εθνικής «ιδιωτικοποίησης» της πίστης, που δεν αποτελούν τίποτε περισσότερο παρά τρόπους άρνησής της. Στο τέλος κάθε συνεδρίας δόθηκε επαρκής χρόνος για πολύ ενδιαφέρουσα και ζωντανή συζήτηση μεταξύ των συνέδρων.