Ομιλία για τον ''σουφισμό'' στην Ι.Μ. Γλυφάδας

Δημιουργηθηκε στις Τρίτη, 17 Φεβρουαρίου 2015

Γράφτηκε από τον/την Ι.Μ. Γλυφάδας - 10.51

Tη Δευτέρα 16 Φεβρουαρίου 2015 πραγματοποιήθηκε το μηνιαίο Αντιαιρετικό Σεμινάριο της Ιεράς Μητροπόλεως Γλυφάδας, Ε. Β. Β. και Β., παρουσία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη κ. Παύλου, των Κληρικών της Μητροπόλεως και πλήθους κόσμου.

Ομιλητής αυτή τη φορά ήταν ο Οσιολογιώτατος Μοναχός π. Αρσένιος Βλιαγκόφτης, Διδάκτωρ Θεολογίας – Πτυχιούχος Φιλοσοφίας, ο οποίος ανέπτυξε με εμβρίθεια και τεκμηρίωση το ενδιαφέρον θέμα «ΣΟΥΦΙΣΜΟΣ».

Στην αρχή ο εισηγητής έκανε μία γενική εισαγωγή για το Ισλάμ, το πως και από ποιον δημιουργήθηκε κάτω από ποιες επιδράσεις και καταβολές. Στη συνέχεια μίλησε για τις βασικές διαιρέσεις του σε Σουνίτες-Σηΐτες και Αλεβίτες.

Στη συνέχεια ο π. Αρσένιος μίλησε ειδικότερα για τον Σουφισμό, ο οποίος ετυμολογικά παράγεται από την λέξη  Şũfî (σούφι) που στην αραβική γλώσσα σημαίνει αυτούς που φοράνε απλά μάλλινα ενδύματα και το όνομα αυτό υιοθετήθηκε ευρύτερα από το 815μ.Χ. για τους μουσουλμάνους ασκητές.

Oι ίδιοι οι σούφοι παρήγαγαν τη λέξη από ρίζα που έχει τη έννοια της αγνότητας, της καθαρότητας, δηλαδή την έννοια ŝafâ. Άλλοι συσχέτησαν τη λέξη suf ή sof προς την ελληνική ΄΄σοφία΄΄ή ΄΄σοφός΄΄, όμως φιλολογικά δεν ευσταθεί.

Η κίνηση των σούφι επηρεάσθηκε από τον χριστιανικό ασκητισμό ο οποίος ακμάζει την ίδια περίοδο σε Συρία, Μεσοποταμία και Περσία. Από τους χριστιανούς ασκητές, ορθόδοξους ή μονοφυσίτες (ραχίμπ) έλαβαν τον μάλλινο απλό χιτώνα (Şũfî), ο οποίος έγινε το χαρακτηριστικό τους διακριτικό και από τον οποίο έλαβαν την ονομασία τους. Επίσης την πρακτική της προσευχής και του κανόνες της άσκησης.

Ο π. Αρσένιος στη συνέχεια του λόγου του, προχώρησε στην αναλυτική ιστορική πορεία του Σοφισμού: Η αρχή του σουφισμού αποδίδεται σε μια γυναίκα από τη Βασόρα, τη Ραμπία, η οποία γύρω στο 780 ενσάρκωσε το ιδεώδες της αίρεσης για μια ανιδιοτελή αγάπη του Θεού, χωρίς την ελπίδα του παραδείσου και το φόβο της κόλασης. Την ιρακινή σχολή της αίρεσης θεμελίωσε γύρω στο 850 ο Μουχασίμπι, ο οποίος πίστευε ότι ο καθαρμός της ψυχής ως προπαρασκευή για τη συμπόρευση με το Θεό ήταν η μοναδική αξία του ασκητισμού. Λίγο αργότερα ο αλ Χαλάτζ έγινε διάσημος για τη φράση του «Εγώ είμαι η Δημιουργός Αλήθεια», που αποτελεί συμπύκνωση της περίφημης θεωρίας του χούα χούα (Αυτός, Αυτός). Σύμφωνα με αυτή, ο Θεός αγάπησε τον εαυτό του στην ουσία του και δημιούργησε τον Αδάμ κατ’ εικόνα του. Ο Αλ-Χαλάτζ, ο οποίος θανατώθηκε το 922 στη Βαγδάτη λόγω των απόψεών του, είναι ο κατεξοχήν «Μάρτυρας της Αγάπης (του Θεού)».

Ήδη από τον 11ο αιώνα έχουμε την εμφάνιση των πρώτων μυστικιστικών ταγμάτων, ενώ το 13ο αιώνα ο Ανδαλούσιος αλ Άραμπι διατύπωσε την άποψη ότι όλες οι υπάρξεις είναι ένα, μια έκφανση της υποκείμενης θεϊκής πραγματικότητας (θεωρία της Ενότητας του Όντος).

Την ίδια εποχή ο μεγαλύτερος ποιητής των Σούφι, ο Τζελάλ-εντίν-αρ-Ρούμι (1207-1273), παρακινημένος από μυστική αγάπη συνέγραψε το περίφημο ποίημα Musani (26.000 δίστιχα), το οποίο αποτελεί μια εγκυκλοπαίδεια της μυστικής σκέψης.

Ο Ρούμι ενέπνευσε την οργάνωση των στροβιλιζόμενων δερβίσηδων που αναζητούσαν την έκσταση μέσω μιας περίτεχνης χορευτικής ιεροτελεστίας με τη συνοδεία μουσικής.

Ο σύγχρονός του, Γιουνούς Εμρέ, εγκαινίασε την τουρκική μυστική ποίηση που διασώθηκε από το τάγμα των δερβίσηδων Μπεκτασίδων.

Στην Αίγυπτο εμφανίστηκε το τάγμα των Σαντιλίγια, ενώ τα θεμελιώδη ιδεώδη του σουφισμού έφτασαν μέχρι την Ινδία, όπου επηρεάστηκαν από τον ινδουιστικό μυστικισμό.

Παρ’ όλο που μετά το 16ο αιώνα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν έχουμε παραγωγή σημαντικών κειμένων από Σούφι, εντούτοις η επίδραση των μυστικιστικών ταγμάτων δεν μειώθηκε.

Νέα τάγματα ιδρύθηκαν, ενώ πολιτικοί και κοινωνικοί μεταρρυθμιστές στις μουσουλμανικές χώρες εναντιώθηκαν συχνά στο σουφισμό γιατί τον θεωρούσαν οπισθοδρομικό.

Στην Τουρκία μάλιστα ο Μουσταφά Κεμάλ τα κατήργησε το 1925, (350 μοναχικά τάγματα) χωρίς όμως να επιτύχει την εκμηδένιση της πνευματικής τους επιρροής.

Το ορθόδοξο Ισλάμ ανέκαθεν διαφωνούσε και διαφωνεί με τους Σούφι αναφορικά με τη λατρεία των αγίων, τις επισκέψεις σε τάφους, τις μουσικές τελετουργίες, τα θαύματα, και την απόλυτη πνευματική κυριαρχία του σεΐχη-διδασκάλου ως αλάθητου ηγέτη των μαθητών του.

Ο Σουφισμός είχε μεγάλη επίδραση στο Δυτικό μεσαίωνα. Εκεί όμως που είναι πιο φανερές οι σχέσεις και οι επιδράσεις του Σουφισμού στη Δύση, είναι στο τάγμα των Ναϊτών.

Μερικοί από τους εννέα αρχικούς ιππότες-ιδρυτές του τάγματος λέγεται ότι ήταν μύστες Σούφι.

Οι επαφές των Ναϊτών στους Αγίους Τόπους με ορισμένους Σούφι και με τα μυστικά τάγματά τους, είναι πλέον εξακριβωμένες ιστορικά, από τα πρακτικά της δίκης εναντίον του ναϊτικού τάγματος, που προκάλεσε την εξαφάνισή τους.

Πολλά ιπποτικά εσωτερικά τάγματα, που ιδρύθηκαν μετά, φέρουν τη σφραγίδα τους και συνεπώς την επίδραση του Σουφισμού.

Οι μεσαιωνικές γνώσεις περί αστρολογίας, αλχημείας, μαγείας κ.λπ. εισήλθαν στη Δύση μέσω των Αράβων και των Εβραίων καββαλιστών και των διδασκάλων Σούφι, οι διδασκαλίες των οποίων επιβίωσαν ανάμεσα στις διάφορες εσωτερικές ομάδες της Ευρώπης, από τον μεσαίωνα ως την σύγχρονη εποχή.

Σήμερα ο σουφισμός έχει διαδοθεί ακόμη και στη Δύση (κατ’ όνομα όμως σουφισμός στον οποίο έχουν παρεισφρήσει τεκτονικά στοιχεία) και αποτελεί ένα παρακλάδι της Νέας εποχής, με αυτο-ύπνωση ως πρακτική, με τελετές και επίκληση πνευμάτων, θεραπειών κτλ που γίνονται φυσικά από τις δαιμονικές δυνάμεις.

Μετά την εισήγηση έγινε εκτενής συζήτηση, ερωτήσεις και απαντήσεις και στο τέλος ο Σεβασμιώτατος κ. Παύλος ευχαρίστησε τον ομιλητή για την σημαντική ομιλία του και ευχήθηκε καλό υπόλοιπο Τριώδιο και με το καλό να εισέλθουμε στην Αγία και  Μεγάλη Τεσσαρακοστή.