Ομιλία Μητροπολίτη Κυθήρων για τον Γέροντα Φιλόθεο Ζερβάκο

Δημιουργηθηκε στις Τρίτη, 02 Δεκεμβρίου 2014

Γράφτηκε από τον/την Romfea.gr - 14.58

«Σήμερον ἡ Χάρις τοῦ Παναγίου Πνεύματος ἡμᾶς συνήγαγε...», εἰς τό μέσον τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς τῶν Χριστουγέννων, διά τήν πνευματικήν ἐκδήλωσιν τιμῆς καί μνήμης τοῦ ἀοιδίμου Γέροντος Ἀρχιμανδρίτου Φιλοθέου Ζερβάκου, Ἡγουμένου τῆς ἱστορικῆς Μονῆς Λογγοβάρδας Πάρου, μέ τήν συμπλήρωσιν 130 ἐτῶν ἀπό τῆς γεννήσεώς του (1884-2014) καί 35 περίπου ἐτῶν ἀπό τῆς ὁσιακῆς πρός Κύριον ἐκδημίας του.

Ἀξιέπαινος καί ἀξιομίμητος τυγχάνει ἡ πρωτοβουλία τοῦ Πανελληνίου Χριστιανικοῦ Ὁμίλου Ὀρθοδόξου Ἱεραποστολῆς (Π.Χ.Ο.Ο.Ι) διά τήν ἀπόδοσιν τιμῆς καί εὐγνωμοσύνης πρός τόν ἄξιον τοῦ Θεοῦ Λειτουργόν καί καλόν Ποιμένα ἀείμνηστον Ἀρχιμανδρίτην π.Φιλόθεον Ζερβᾶκον, τόν Λάκωνα, τόν ἄριστον πνευματικόν ὁδηγόν καί ἰατρόν πολυαρίθμων πιστῶν κάθε τάξεως, ἡλικίας καί μορφώσεως, τόν διακεκριμμένον καί λαμπρόν αὐτόν Κληρικόν τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας, ὁ ὁποῖος διῆλθε τήν ζωήν του «εὐαγγελικῶς, ἀποστολικῶς καί πατερικῶς, εὐεργετῶν, διδάσκων, συγγράφων καί ἐξομολογῶν, μέχρι καί τῶν τελευταίων ὡρῶν τῆς ἐκδημίας του».[1]

Ὁ ἀξιοσέβαστος Γέροντας, ὅπως σκιαγραφεῖται ὑπό πνευματικοῦ του τέκνου, Θεολόγου τήν ἰδιότητα, τόν ὁποῖο θά ἀκούσωμε στή συνέχεια ὡς Εἰσηγητήν, «ὑπῆρξε ἐξέχουσα προσωπικότητα πνευματικῆς ἀκτινοβολίας, ἁγιότητος καί ὀρθοδόξου ὁμολογίας, ἀναδειχθείς ἄγρυπνος φρουρός καί ὑπέρμαχος τῶν Ὀρθοδόξων δογμάτων καί παραδόσεων τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπρόκειτο διά πνευματοκίνητον ἄνδρα μέ ἀποστολικόν ζῆλον, μαρτυρικήν διάθεσιν, πατερικόν φρόνημα, ἀσυνήθη αὐταπάρνησιν καί μέ πλουσίαν ἱεραποστολικήν, φιλανθρωπικήν καί ἀξιοζήλευτον κοινωνικήν προσφοράν. Ἦτο μία σύνθετος προσωπικότης προσευχῆς καί ἐκκλησιαστικῆς διακονίας, διαθέτων πολλά φυσικά, ἐπίκτητα καί ὑπερφυσικά χαρίσματα».[2]

«Εἶχε πνεῦμα εὐθές, κεκαθαρμένην καρδίαν, πνευματικήν «ἀρχοντιά», φιλοσοφικήν συμπεριφοράν, διδασκαλικόν χάρισμα, εἰρηναίαν γαλήνην καί πραότητα καταπληκτικήν».[3]

«Ὑπῆρξε ὁ ζωντανός κρίκος εἰς τήν χρυσῆν ἁλυσίδα τῶν συνεχιστῶν τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως, τῶν θεοφόρων Ἁγίων Πατέρων καί Διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας μας».[4]

«Ὁ Γέροντας Φιλόθεος ἦτο φίλος τῆς ἡσυχίας, ἀσκητικός, εὐγενής, ἁπλός, προσεκτικός, διακριτικός, φιλακόλουθος, φιλάρετος, φιλελεήμων, φιλάνθρωπος καί φιλόθεος. Ἡ καρδία του ἦτο γεμάτη ἀγάπη Χριστοῦ πρός ὅλους, καί διψοῦσε τήν σωτηρίαν τους».[5]

«Σέ ὅλα τά στάδια τῆς οὐρανοδρόμου πορείας του, ὡς παιδί καί νέος, ὡς διδάσκαλος καί στρατιώτης, ὡς Μοναχός καί Ἱερεύς,ὡς Ἡγούμενος καί Πνευματικός, ὡς Ἱεροκήρυξ καί Ἱεραπόστολος, τόν διέκρινε φόβος Θεοῦ, φρόνημα ταπεινό, εὐσέβεια γνήσια, σύνεσις, σοφία καί πνευματική διάκρισις».[6]

Ὁ ἀείμνηστος Ἱδρυτής τοῦ Πανελληνίου Χριστιανικοῦ Ὁμίλου Ὀρθοδόξου Ἱεραποστολῆς Μητροπολίτης Θεσσαλιώτιδος καί Φαναριοφερσάλων κυρός Κωνσταντῖνος ἐτίμα καί ηὐλαβεῖτο βαθύτατα τόν σεπτόν Γέροντα Φιλόθεον, τόν εἶχε ὡς πνευματικόν σύμβουλον καί καθοδηγόν, καθότι τόν ἐπεσκέπτετο μαζί μέ τόν ἄλλον ἀγωνιστήν Ἱεράρχην τῆς Ἐκκλησίας μας ἀοίδιμον Μητροπολίτην Σιδηροκάστρου κυρόν Ἰωάννην καί ὡς Ἱεροκήρυξ Θηβῶν καί Λεβαδείας τόν εἶχε φέρει καί στή Λιβαδειά.

Ἄξιον καί δίκαιον εἶναι, λοιπόν, νά τιμᾶται σήμερα ἀπό τόν Πανελλήνιο Χριστιανικό Ὅμιλο Ὀρθοδόξου Ἱεραποστολῆς καί τά τοπικά του Παραρτήματα, ἀλλά καί ἀπό ὁλόκληρο τό Ὀρθόδοξο Χριστιανικό Πλήρωμα, «ὁ πρύτανις τῶν πνευματικῶν, ὁ καθηγητής καί καθοδηγητής τῆς μυστηριακῆς ζωῆς τοῦ τόπου μας, ὁ σεβάσμιος καί πολιός (κατά τήν ὁσιακήν κοίμησίν του) π.Φιλόθεος, τό καύχημα τοῦ Μοναχικοῦ θεσμοῦ, ἡ δόξα τῆς περιωνύμου Λογγοβάρδας, ἡ ὑψικάρηνος δρῦς...»[7] κατά τόν ἀείμνηστον Ἁγιορείτην Γέροντα π.Γαβριήλ Διονυσιάτην (Μάϊος 1980).

Εἶναι ὄντως ἄξιον καί δίκαιον νά τοῦ ἀπονέμεται ἡ τιμή καί ὁ δίκαιος ἔπαινος καί ἐδῶ εἰς τόν παρόντα κόσμον ἀπό τό Χριστεπώνυμον Πλήρωμα, διότι «ἐγκωμιαζομένου δικαίου εὐφρανθήσονται λαοί».[8] Καί ὁ Παύλειος λόγος ἐπιτάσσει∙ «μνημονεύετε τῶν ἡγουμένων ὑμῶν, οἵτινες ἐλάλησαν ὑμῖν τόν λόγον τοῦ Θεοῦ, ὧν ἀναθεωροῦντες τήν ἔκβασιν τῆς ἀναστροφῆς, μιμεῖσθε τήν πίστιν».[9]

Εἶναι ἀξιέπαινος καί ἀξιομακάριστος ἡ ἐν γένει ἁγία βιοτή καί ἡ ἐνάρετος πολιτεία τοῦ ἁγίου Γέροντος π. Φιλοθέου δι΄ὅλα ὅσα προηγουμένως εἴπαμε, δι΄ὅλα ὅσα θά λεχθοῦν, κατά τήν ἀποψινή αὐτή τιμητική ἐκδήλωσι, δι΄ὅσα ἐγράφησαν ἤ θά γραφοῦν εἰς τό μέλλον , ἀλλά πρωτίστως καί κυρίως δι΄ὅσα γνωρίζει ὁ Πανάγαθος Θεός διά τόν ἁγιασμένον αὐτόν Λειτουργόν Του.

Πέρα ὅλων τῶν ὡς ἄνω πιστεύω ἀκραδάντως ὅτι ὁ πολυσέβαστος π.Φιλόθεος ἀξίζει καί ἐπιβάλλεται νά τιμηθῇ διά τό ὀρθόδοξον ἀσκητικόν ἦθος καί τό ἀκραιφνῶς ὀρθόδοξον ἐκκλησιαστικόν του φρόνημα.

Ἐπ΄αὐτοῦ ὁ προμνησθείς θεολόγος, ἐκλεκτόν πνευματικόν του τέκνον, γράφει ὅτι: «...ὁ Γέροντας διεκρίθη καί διά τήν ὑπεράσπισιν τῶν ὀρθοδόξων δογμάτων, τῶν ἠθῶν καί τῶν παραδόσεων τῆς Ἐκκλησίας, στοιχῶν εἰς τήν Ἀποστολικήν διδαχήν, ἑπόμενος εἰς τούς Ἁγίους Πατέρας καί πορευόμενος «σύν πᾶσι τοῖς ἁγίοις».[10]

Ἀγωνίζονταν μέ γενναιότητα, σταθερότητα καί σύνεσιν «διά τήν διαφύλαξιν ἀκεραίας τῆς θείας παρακαταθήκης, ὡς πίστεως, ἠθικοῦ βίου καί πνευματικῆς ζωῆς, μέσα εἰς τά εὐαγγελικά, ἀποστολικά, ἁγιοπατερικά καί ἐκκλησιαστικά πλαίσια...».[11]

Καί ἕνα ἄλλο πνευματικό του τέκνο εἰς ἐπιστολήν του πρός τόν π.Φιλόθεο τόν Αὔγουστο τοῦ 1970 τόν προσφωνεῖ ὡς ἑξῆς: «Ὑπέρμαχε τῆς Ἀμωμήτου ἡμῶν Πίστεως καί φρουρέ τῆς Ἱερᾶς Παρακαταθήκης τῶν Ἁγίων καί Θεοφόρων Πατέρων ἡμῶν, ἄξιε καί ὑπεράξιε π.Φιλόθεε, Ἀετέ τῆς ἐν Πάρῳ Ἱερᾶς καί σεβασμίας Μονῆς Λογγοβάρδας καί τῆς Ὀρθοδοξίας ... Ἐν τοῖς φοβεροῖς τούτοις χρόνοις ἡ κατ΄ἀξίαν θέσις Σας ἦτο ἤ ὁ Πατριαρχικός θρόνος Κων/πόλεως ἤ ὁ Ἀρχιεπισκοπικός Ἀθηνῶν...Ἕνας Φιλόθεος Πατριάρχης ἤ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν θά ἔδιδε γενναίαν τήν Ὀρθόδοξον μαρτυρίαν τῆς πατρῴας εὐσεβείας καί ἡ μάχη κατά τῶν δυνάμεων τοῦ σκότους θά ἐκερδίζετο...».[12]

Ἄς ἀκούσωμε καί τήν φωνήν τοῦ ἁγίου Γέροντος π. Φιλοθέου, ἡ ὁποία ἦτο στεντορεία, ὅταν ὁμιλοῦσε ἤ ἔγραφε διά θέματα Ὀρθοδόξου Πίστεως καί Παραδόσεως:

«Πάντα ὅσα μᾶς παρέδωσαν οἱ πάνσοφοι Ἅγιοι Ἀπόστολοι καί Θεόσοφοι Πατέρες τῆς Ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας, πολλοί τῶν σημερινῶν διαδόχων των βούλονται νά τά καταργήσουν καί νά ἐκθεμελιώσουν τήν Ἐκκλησίαν, ἀλλά δέν θά δυνηθοῦν, διότι ὁ Κύριος θά τούς συντρίψῃ ὡς σκεύη κεραμέως. Καί οἱ ὀλίγοι θά μείνουν ἀσάλευτοι. Ἄς βιάσωμε ἑαυτούς εἰς τό νά μείνωμε πιστοί καί ἀσάλευτοι εἰς ὅσα παρελάβαμε παρά τῶν Θείων Ἀποστόλων, τῶν Ἁγίων Πατέρων καί Διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας μας...».[13] Καί σέ ἄλλη ἐπιστολή του λέγει τά ἀκόλουθα: «...Τρικυμία μεγάλη ἐσηκώθη, ἡ ἁμαρτία ∙ ἄνεμοι ὁρμητικοί, ὅλοι οἱ ἐχθροί, ἀόρατοι καί ὁρατοί, ἐσωτερικοί καί ἐξωτερικοί, δεξιοί καί ἀριστεροί. Ἀλλά μήν φοβηθοῦμε∙ ὁ Ἀρχηγός τῆς Ἐκκλησίας θά τούς βυθίσῃ καί συντρίψῃ ἅπαντας. Ὁ Κύριος ἀσφαλίζων ἡμᾶς προεῖπε∙ καί οἱ δυνατοί σαλευθήσονται, ἀλλά προσέχετε μή πλανηθῆτε....Μέ προσευχάς, δεήσεις καί ἱκεσίας ἄς τόν παρακαλέσωμε νά φυλάξῃ τήν Ἁγίαν Του Ἐκκλησίαν καθαράν καί ἀμώμητον πάσης πλάνης καί αἱρέσεως, νά ἀποδιώξῃ τούς λοιμώδεις λύκους τούς κατεργαζομένους τήν φθοράν τῶν προβάτων... Ἡμεῖς, ὅσοι πονοῦμε καί ἀγαποῦμε τήν Ἐκκλησία ὄχι μόνο δέν θά τούς ἀκολουθήσωμε, ἀλλά καί θά τούς πολεμήσωμε ἀνδρείως. Καί ἐἀν πολλοί ἀπό τούς σημερινούς Πατριάρχας, Μητροπολίτας, ἀκόμη καί ἄρχοντας τῆς πολιτείας θελήσουν νά καταφρονήσουν τάς Ἀποστολικάς καί Πατερικάς παραδόσεις, ἡμεῖς δέν θά τούς ἀκολουθήσωμε. Θά ἀκολουθήσωμε ὅσα παρελάβαμε παρά τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καί Πατέρων τῶν ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων καί ὄχι τῶν ἀντιχρίστων Παπῶν καί τῶν Οἰκουμενιστῶν».[14]

Ἅγιοι Πατέρες καί ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,

Τά θεοφώτιστα αὐτά αὐστηρά μέν, ἀλλά καί σοφά λόγια τοῦ ἁγίου Γέροντος π.Φιλοθέου, πού ἐγράφησαν 4 δεκαετίες περίπου πρίν, εἶναι καί σήμερα ἐπίκαιρα καί δυστυχῶς ἐπαληθεύονται μπροστά στά γεγονότα καί τά φαινόμενα τῆς οἰκουμενιστικῆς κινήσεως, πού βιώνουμε καθημερινά.

Ὁ π.Φιλόθεος μέ ὀδύνη καί βαθεῖα λύπη ψυχῆς, μαζί μέ ὁλόκληρο τό Ὀρθόδοξο Πλήρωμα, διεπίστωνε πρό 50ετίας, κατά τήν συνάντησι καί συμπροσευχή τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου καί τοῦ Πάπα στούς Ἁγίους Τόπους, τήν παραβίασι τῶν Ἱερῶν Κανόνων καί τήν ἀπαξίωσι Ὀρθοδόξων Δογμάτων καί ἐτέτρωτο τήν καρδίαν ἀπό βαθύτατον πόνον.

Τί θά ἔλεγε σήμερα ὁ ἀείμνηστος Γέροντας, ὅταν θά ἐπληροφορεῖτο τά τῆς σημερινῆς συναντήσεως τῶν διαδόχων τους στήν ἕδρα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί ὅσα προηγήθησαν ἤ θά ἀκολουθήσουν, μέ τά ὁποῖα ὑπερεφαλάγγισαν τούς προκατόχους των, προβάντες «πέρα πεδίλων»;

Τί θά ἔνοιωθε σήμερα μέ τήν διατυπωθεῖσα τήν περασμένη ἄνοιξι στά Ἱεροσόλυμα, κατά τήν συνάντησι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου καί τοῦ Πάπα, ἐκ Πατριαρχικῶν χειλέων καινοφανῆ καί ὅλως ἀσύμβατη μέ τήν ὀρθόδοξη ἐκκλησιολογία θεωρία περί τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, αλλά διεσπασμένης ἐν χρόνῳ Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ;

Ὁπωσδήποτε θά ἀναφωνοῦσε γοερῶς τό : «φρίξον ἥλιε, στέναξον ἡ γῆ».[15]

Γιατί ἡ διεσπασμένη ἐν χρόνῳ Ἐκκλησία δέν εἶναι οὔτε Μία, οὔτε Ἁγία, οὔτε Καθολική, οὔτε Ἀποστολική, ἀλλ΄οὐδέ κἄν Ἐκκλησία καί δέν ἠμπορεῖ νά εἶναι κιβωτός σωτηρίας καί ἁγιάσματος.

Τό λογικό ἐπιχείρημα ὅτι ἕνα ὑλικό πρᾶγμα:π.χ. ψωμί, ὕφασμα, φροῦτο κ.λπ., ἐάν τό κόψωμε σέ δύο μέρη τό διαιροῦμε καί τό διασποῦμε, δέν εἶναι ποτέ δυνατόν νά ἰσχύση καί στά ὑπέρλογα θεολογικά καί ἐκκλησιολογικά θέματα.

Φέρ΄ εἰπεῖν˙ ἡ δογματική διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀναφερόμενη στό μέγα Μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος, λέγει ὅτι ἔχουμε: «Μονάδα ἐν τῇ Τριάδι, Τριάδα ἐν τῇ Μονάδι, Μονάδα συγχρόνως καί Τριάδα». Αὐτά δέν ἐξηγοῦνται μέ τή λογική.

Γιά τήν ὑποστατική ἕνωσι δέ ἐν Χριστῷ τῶν δύο φύσεων ὁρίζει ὅτι ἡ θεία καί ἡ ἀνθρώπινη φύσις ἠνώθησαν ἐν τῷ Ἰησοῦ Χριστῷ «ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως, ἀχωρίστως καί ἀναλλοιώτως».

Καί ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία μας εἶναι ἀπό τήν μεγάλη καί ἁγία ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς καί εἰς τό διηνεκές ἡ «Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία» τοῦ Ἱεροῦ Συμβόλου τῆς Πίστεώς μας.

Ὅσοι δέ ἀπό τήν πρώτη στιγμή καί διαχρονικά μέχρι σήμερα ἀπεσκίρτησαν ἀπό αὐτήν θεωροῦνται ὡς ἀποσχισθέντες, χωρίς ποτέ νά εἶναι δόκιμος θεολογικά ὁ ὅρος «σχίσμα τῶν Ἐκκλησιῶν», ἀλλά ἀπόσχισις τῶν συγκεκριμένων χριστιανῶν ἀπό τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας.

Τό Θεῖο καί τό ἅγιο ποτέ δέν διαιρεῖται, οὔτε διασπᾶται. Σέ ἕνα μικροσκοπικό ἅγιο μαργαρίτη τῆς θείας Κοινωνίας ἔχουμε ὅλον τόν Χριστόν, χωρίς νά διασπᾶται ὁ Χριστός, ὁ ὁποῖος ἐν τῷ Ἁγίῳ Ἄρτῳ τῆς Θείας Κοινωνίας «μελίζεται καί διαμερίζεται, ὁ μελιζόμενος καί μή διαιρούμενος, ὁ πάντοτε ἐσθιόμενος καί μηδέποτε δαπανώμενος, ἀλλά τούς μετέχοντας ἁγιάζων».[16]

Εἶπα πολλά, ἴσως, ἀδελφοί μου. Ἔδωσα, ὅμως, εἰσαγωγικά τήν ἀφορμή νά ἀκουσθοῦν διά τῶν ἐμπεριστατωμένων εἰσηγήσεων, πού θά ἀνακοινωθοῦν, οἱ περί τῶν βασικῶν θεολογικῶν καί ἐκκλησιολογικῶν θεμάτων τούτων ἀκραιφνεῖς ὀρθόδοξοι τοποθετήσεις τοῦ ἁγιασμένου Γέροντα π. Φιλόθεου εἰς οἰκοδομήν καί ἐπιστηριγμόν πάντων ἡμῶν καί πάντων τῶν εὐσεβῶν καί Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν.

Πρίν κατέλθω ἀπό τό βῆμα θά ἤθελα ὡς πνευματικός τοῦ Π.Χ.Ο.Ο.Ι. νά εὐχαριστήσω θερμά, τόν Σεβ. Μητροπολίτην Πειραιῶς κ. Σεραφείμ διά τήν ἐδῶ περιουσίαν του, τόν ἐγκάρδιο χαιρετισμό, πού ἀπηύθυνε, καί τή διάθεσι τοῦ Ρ/Σ τῆς «Πειραϊκῆς Ἐκκλησίας» γιά τήν ἀναμετάδοσι τῆς Ἡμερίδας αὐτῆς. 

Νά συγχαρῶ ἀπό καρδίας τήν κ. Πρόεδρο καί τό Διοικητικό Συμβούλιο τοῦ Ὁμίλου γιά τήν διοργάνωσι τῆς Τιμητικῆς αὐτῆς Ἡμερίδας καί νά εὐχαριστήσω ἐκ βαθέων τούς ἐλλογιμωτάτους εἰσηγητάς, σεβαστούς Καθηγητάς μου Πρωτοπρεσβυτέρους καί Καθηγητάς Πανεπιστημίου π. Θεόδωρο Ζήση καί π.Γεώργιο Μεταλληνό, τόν ἀγαπητόν μου κ. Στυλιανό Κεμεντζετζίδη, θεολόγο, τόν Ὁσιολογιώτατο Μοναχό π.Ἀρσένιο Βλιαγκόφτη, συντονιστή τῆς ἐκδηλώσεως αὐτῆς, καθώς ἐπίσης τόν φίλτατο Πρωτοψάλτη Καθηγητή κ. Γεώργιο Κακουλίδη μέ τήν χορῳδία του, καί ὅλους ἐσᾶς, τούς ἁγίους Πρεσβυτέρους, Διακόνους, Μοναχούς καί λοιπούς ἀδελφούς Χριστιανούς διά τήν ἐδῶ παρουσία καί συμμετοχή σας.

Σᾶς εὐχαριστῶ πολύ.

Καλή συνέχεια τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς τῶν Χριστουγέννων.

---

[1] «Γνωριμία μέ τόν Γέροντα Φιλόθεο Ζερβᾶκο», Ἀφιερωματικός τόμος, Ἐκδ. «Ὀρθόδοξος Κυψέλη», Μέρος Α', σελ.10-11.

[2] Μνημ. ἔργον, σελ. 11-12.

[3] Ἔνθ΄ ἀνωτ. σελ.13.

[4] Αὐτόθι, σελ.14.

[5] Αὐτόθι, σελ.15.

[6] Αὐτόθι, σελ.16.

[7] «Γνωριμία μέ τόν Γέροντα Φιλόθεο Ζερβᾶκο», Ἐκδ. «Ὀρθόδοξος Κυψέλη» Θεσσ/νίκη 2014, σελ. 53.

[8] Παροιμ.29,2.

[9] Ἑβρ.13,7.

[10] Ἐφεσ. 3,18.

[11] Ἔνθ' ἀνωτ., σελ.21.

[12] «Γνωριμία μέ τόν Γέροντα Φιλόθεο Ζερβᾶκο», Ἐκδ. «Ὀρθόδοξος Κυψέλη» Θεσσ/νίκη 2014, σελ. 36.

[13] Γέροντος Φιλόθεου Ζερβάκου, «Σοφές καί σωτήριες πατρικές νουθεσίες», Θεσσαλονίκη 2012, σελ.72.

[14] Ἐνθ΄ἀνωτ., σελ.73-74.

[15] Τριῴδιον Α.Δ.Ε.Ε. Ἀθῆναι 1994, Ἀκολουθία Μεγ. Πέμπτης πρωΐ, Ἀπόστιχα Αἴνων, σελ. 885.

[16] Ἀρχιερατικόν Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθῆναι 1999, σελ. 49-50.