Δεν έχουν ούτε ιερό ούτε όσιο οι Αττίλες

Δημιουργηθηκε στις Κυριακή, 14 Ιουνίου 2009

Γράφτηκε από τον/την Γιώργος Μιχαηλίδης (Σημερινή), Κύπρος

Ο Αττίλας βεβήλωσε την πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου. Συνολικά, 20.000 θρησκευτικές εικόνες

χάθηκαν μετά την εισβολή.

 

Είτε κλάπηκαν από αρχαιοκάπηλους είτε καταστράφηκαν από τους Τούρκους κατακτητές.

 

Η πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου είναι ταυτισμένη ως επί το πλείστον με τους ιερούς ναούς που βρίσκονται στα κατεχόμενα.

 

Μετά την εισβολή καταστράφηκε σχεδόν ολόκληρος ο κινητός και ακίνητος εξοπλισμός των μνημείων, ενώ εικόνες, ψηφιδωτά και τοιχογραφίες κλάπησαν, με σκοπό την εκποίησή τους.

 

Η περίπτωση Ντικμέν

Ένας από τους μεγαλύτερους αρχαιοκάπηλους του 20ού αιώνα δεν είναι άλλος από τον Τούρκο Ντικμέν. Αμέσως μετά την εισβολή, ο εν λόγω αρχαιοκάπηλος κατόρθωσε με επιστημονικό, και εν πολλοίς με μαγικό τρόπο, έχοντας στήριγμα και την αμέριστη συνεργασία των «αρχών» του ψευδοκράτους, να εξαγάγει στην πρωτεύουσα της Βαυαρίας, το Μόναχο, εικόνες τεράστιας αξίας, που έκλεψε από τους ιερούς ναούς των κατεχομένων.

 

Το 1997 και μετά από τις ενέργειες της Διεθνούς Αστυνομίας καθώς και των γερμανικών Αρχών, οι εικόνες κατασχέθηκαν από τα διαμερίσματα του Ντικμέν στο Μόναχο.

 

Από τότε μέχρι σήμερα ξεκίνησε και ακόμα συνεχίζεται ένας άνευ προηγουμένου δικαστικός αγώνας με τη συμμετοχή της Γενικής Εισαγγελίας, που εκπροσωπεί την Κυπριακή Εκκλησία, με σκοπό την ιδιοκτησία αυτών των εικόνων, οι οποίες για 12 και πλέον χρόνια παρέμειναν σε ομηρία στη γερμανική πόλη.

 

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Μόναχο υπάρχει νομοθεσία, με βάση την οποία οι αρχαιοκάπηλοι δεν έχουν την υποχρέωση να αποδείξουν ότι οι εικόνες που κατέχουν ή άλλα εκθέματα πολιτιστικής κληρονομιάς δεν αποτελούν προϊόν κλοπής.

 

Την περασμένη Τετάρτη 10 Ιουνίου 2009, είδε το φως της δημοσιότητας η υπόθεση δυο κλεμμένων κυπριακών εικόνων του Χριστού και της Παναγίας, που προέρχονται από το κατεχόμενο παρεκκλήσι του Αγίου Ιακώβου στο κατεχόμενο Τρίκωμο και αφορούν την περίοδο του 14ου αιώνα.

 

Οι εικόνες αυτές ανευρέθηκαν και κατασχέθηκαν από τις ελβετικές αστυνομικές Αρχές. Σύμφωνα με το Γραφείο Μνημείων και Τέχνης της Εκκλησίας της Κύπρου, οι ελβετικές Αστυνομικές Αρχές διενήργησαν τον περασμένο μήνα έρευνα σε υποστατικά του Ρώσου συλλέκτη Αλεξάντερ Κροτσίνσκι στη Ζυρίχη, και βρέθηκαν οι δυο μεγάλες δεσποτικές εικόνες του Χριστού και της Παναγίας.

 

Οι δυο εικόνες, που αποτελούν έργο του Κρητικού αγιογράφου Μελέτιου, αγιογραφήθηκαν το 1620 και έκτοτε κοσμούσαν το μικρό τέμπλο του παρεκκλησίου του Αγίου Ιακώβου στο κατεχόμενο Τρίκωμο, μέχρι το 1974.

 

Από τότε, η τύχη των δυο εικόνων αγνοείτο, μέχρι πρόσφατα, οπότε και η Εκκλησία της Κύπρου πληροφορήθηκε την εμφάνιση των κλεμμένων εικόνων στην Ελβετία και ενημέρωσε τις κυπριακές Αστυνομικές Αρχές να προβούν στις δέουσες έρευνες.

 

Τις εικόνες του Χριστού και της Παναγίας παρουσίασε σε διεθνές κρητολογικό Συνέδριο, που έγινε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1976, ο βυζαντινολόγος και πρώην διευθυντής του Τμήματος Αρχαιοτήτων Αθανάσιος Παπαγεωργίου.

 

Το 2004 το ελβετικό κράτος κατακύρωσε τις συμφωνίες της OΥΝΕΣΚΟ και τη συμφωνία της Χάγης. Οι συμφωνίες τέθηκαν σε ισχύ το 2005 και οι πρόνοιές τους απαγορεύουν την αγοραπωλησία κλεμμένων πολιτιστικών θησαυρών.

 

Η εξέλιξη αυτή κρίνεται ως πολύ σημαντική για τη διαδικασία απόδοσης και επαναπατρισμού των μεταβυζαντινών εικόνων στην κυπριακή Εκκλησία, που αποτελεί το νόμιμο ιδιοκτήτη και κάτοχό τους.

 

Ο επαναπατρισμός των δυο εικόνων θα κριθεί αποκλειστικά στις δικαστικές αίθουσες, στη δικαστική διαμάχη Δημοκρατίας και του Ρώσου συλλέκτη.

 

Άκρως σημαντικές είναι, επίσης, ο επαναπατρισμός ενός βημόθυρου και εφτά εικόνων από ιερούς ναούς της κατεχόμενης Αμμοχώστου και των χωριών Αγκαστίνα, Περιστερωνοπηγή και αλλού.

 

Οι εν λόγω εικόνες επαναπατρίστηκαν από το Μόναχο της Γερμανίας. Ιστορικές επίσης έμειναν οι κλοπές των εικόνων της Παναγίας Κανακαριάς και του Αγίου Θεμινιανού, που βρίσκεται στην κατεχόμενη Λύση.

 

Η εικόνα εντοπίστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και μετά από δίκη, που διεξήχθη στο Χιούστον των Ηνωμένων Πολιτειών, αποφασίστηκε ο επαναπατρισμός της εικόνας.

 

Ωστόσο, δόθηκε χρονικό περιθώριο για να γίνει η μεταφορά μέχρι το 2012.

 

Από στάβλους μέχρι καφετερίες

Σε δηλώσεις του στη «Σ», ο θεοφιλέστατος Χωρεπίσκοπος Νεαπόλεως Πορφύριος, που κατέχει τη θέση του Προέδρου της Συνοδευτικής Επιτροπής Μνημείων και Τέχνης, ανέφερε ότι για πρώτη φορά οι αρχαιοκάπηλοι έδρασαν το 1966 με την κλοπή ψηφιδωτών και τη μεταφορά τους στο εξωτερικό.

 

Σύμφωνα με το θεοφιλέστατο, οι ιεροί ναοί των Απόστολου Βαρνάβα, Άγιου Ιωάννη στην πόλη της Αμμοχώστου, της Παναγίας Τρικώμου, των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ στην κατεχόμενη Κερύνεια, στον Άγιο Μάμαντα στη Μόρφου μετατράπηκαν σε μουσεία και οι κλεμμένες εικόνες και εικονοστάσια αντικαταστάθηκαν με μεταβυζαντινές εικόνες του 19ου και 20ού αιώνα.

 

Ο θεοφιλέστατος Πορφύριος ανέφερε ότι κάποιοι ειδικεύονται στις λαθρανασκαφές στα κατεχόμενα και φροντίζουν να εξαγάγουν τις εικόνες στο εξωτερικό.

 

Οι λαθρέμποροι μεταφέρουν τις εικόνες με τη συνεργασία των εποίκων και των Τουρκοκύπριων στο εξωτερικό.

 

Ο Νεαπόλεως Πορφύριος χαρακτήρισε επισφαλή οποιαδήποτε εκτίμηση για την αξία των εικόνων που κλάπηκαν, λέγοντας με χαρακτηριστικό τρόπο ότι «όποτε εντοπίζονται κλεμμένοι θησαυροί, που ανήκουν στην πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου, ενημερώνονται τόσο η Κυπριακή Αστυνομία όσο και η Ιντερπόλ, με σκοπό τον επαναπατρισμό των εικόνων».

 

Ο κ. Πορφύριος τόνισε ότι η βεβήλωση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου άρχισε από το 1963, οπότε και υπήρξε αρχαιοκαπηλία στον ιερό ναό του Αγίου Λουκά, στην κατεχόμενη ομώνυμη περιοχή της Λευκωσίας.

 

Ο θεοφιλέστατος δήλωσε ότι πολλοί ιεροί ναοί των κατεχομένων μετατράπηκαν από τις κατοχικές «αρχές» σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, στάβλους, τζαμιά, ακόμα και καφετερίες.

 

«Αυτό», τόνισε, «αποδεικνύει τη διαφορά αντιμετώπισης της οποίας τυγχάνουν από τους Τούρκους οι ιεροί ναοί στα κατεχόμενα, σε αντίθεση με το σεβασμό που επιδεικνύει στα μουσουλμανικά τεμένη που βρίσκονται στις ελεύθερες περιοχές η Κυπριακή Δημοκρατία».

 

Ο κ. Πορφύριος χαρακτήρισε αδήριτη την ανάγκη αναστύλωσης των ιερών ναών Αγίου Παντελεήμονα στην κατεχόμενη Μύρτου, του μοναστηριού Αποστόλου Ανδρέα και της Παναγίας Μενανδρίνας στον Άγιο Αμβρόσιο.

 

Διαφώτιση των ξένων…

 

Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ του Βυζαντινού Μουσείου Γιάννης Ηλιάδης, μιλώντας στη «Σ», εξήγησε ότι το Βυζαντινό Μουσείο αποτελεί το χώρο υποδοχής των εικόνων που αποτελούν προϊόν κλοπής και επαναπατρίζονται.

 

Όπως είπε, στο Μουσείο εκτίθενται 300 εικόνες και ψηφιδωτά αμύθητης αξίας και ιστορικής σημασίας, που αποδεικνύουν τον πολιτισμό και την ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας.

 

Ο κ. Ηλιάδης ανέφερε ακόμα ότι το Βυζαντινό Μουσείο έχει και μιαν άλλη αποστολή, με δεδομένο ότι έχει ρόλο να στέλνει τα κατάλληλα μηνύματα στο εξωτερικό.

 

«Στοχεύουμε», ανέφερε, «να ενημερώσουμε και να διαφωτίσουμε τους ξένους, και αυτό το πετυχαίνουμε μέσω ενημερωτικών προγραμμάτων και διαφώτισης.

 

Παράλληλα, μόλις έχουμε υπόψη μας μια πληροφορία για κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο που ανήκει στην πολιτιστική μας κληρονομιά, προσπαθούμε να βρούμε συγκεκριμένα στοιχεία».

 

Ο κ. Ηλιάδης είπε ότι στις 23 Ιουνίου 2009 θα παρουσιαστεί στην πρωτεύουσα της Ιταλίας, τη Ρώμη, βυζαντινή έκθεση Κύπρου - Ιταλίας, όπου θα παρουσιαστεί η εικόνα του Αγίου Νικολάου Στέγης, ενώ δυο μήνες αργότερα, και συγκεκριμένα στις 23 Αυγούστου, θα πραγματοποιηθεί διαφωτιστική έκθεση του Βυζαντινού Μουσείου στην πόλη Ρίμινι της Ιταλίας.

 

Ο κ. Ηλιάδης έκανε αναφορά στις δικαστικές διαμάχες με στόχο τον επαναπατρισμό των δυο εικόνων του Χριστού και της Παναγίας, που κλάπηκαν από την εκκλησία του Αγίου Ιακώβου στο Τρίκωμο, ενώ ανέφερε ότι για 12 χρόνια παρέμεναν σε ομηρία οι εικόνες που κλάπηκαν από τον Ντικμέν και κατασχέθηκαν στο Μόναχο.