Μνήμη του Αγίου των Ελληνικών Γραμμάτων, Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη

Δημιουργηθηκε στις Κυριακή, 04 Ιανουαρίου 2015

Γράφτηκε από τον/την Romfea.gr - 01.42

Του Δρ Χαραλάμπη Μ. Μπούσια

Στὴν ἐποχή μας, ποὺ οἱ αὐθεντικοὶ λογοτέχνες ἀποτελοῦν εἶδος σὲ ἀνεπάρκεια καὶ τὰ ὑψηλὰ πνευματικὰ ἀναστήματα συμπαρασύρονται ἀπὸ τὸ ρεῦμα τῶν πονηρῶν ἡμερῶν μας, ἡ προβολὴ μιᾶς αὐθεντίας τῶν γραμμάτων, ἑνὸς ἁγίου κοσμοκαλόγερου, ποὺ τὸ κορυφαῖο του ἔργο εἶναι γνωστὸ καὶ ἔξω ἀπὸ τὰ σύνορα τῆς χώρας μας, ὅπως εἶναι ὁ μεγάλος Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, εἶναι ἐπιβεβλημένη.

Ὁ μεγάλος Σκιαθίτης λογοτέχνης ἔζησε τὴν ἑκούσια φτώχεια γιὰ νὰ μπορέσει νὰ τραγουδήσει μὲ τὴν πέννα του τὰ πάθια καὶ τοὺς ἀτέλειωτους καημοὺς τοῦ κόσμου.

Στὰ Παπαδιαμαντικὰ κείμενα προβάλλεται ὁ λαὸς τοῦ Θεοῦ, ποὺ πορεύεται μέσα στὴν κοσμικὴ ματαιότητα, γιὰ νὰ κάνει τὸν κόσμο Ἐκκλησία, γιὰ νὰ θεώσει τὸν ἄνθρωπο. Καταγράφει τὰ πάθια καὶ τοὺς καημούς, ποὺ δὲν ἔχουν τελειωμό.

Καὶ μὲ τὴν καταγραφὴ αὐτὴ ὁ ἴδιος ὁ συγγραφέας δὲ μένει ἀπαθής, ἀλλὰ συγκλονίζεται ἀπ' αὐτά, ποὺ γίνονται καὶ δικά του πάθη, ἀφοῦ ζεῖ βιωματικὰ τὴν Ἐκκλησία.

Σ' αὐτὴν ὅλοι ἔχουν τὴ θέση τους καὶ ὅλοι καταξιώνονται, ὅταν ἀγωνίζονται γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῆς ἀρετῆς.

Τὸ μεγάλο μυστήριο ποὺ ἱερουργεῖται στὰ κείμενα τοῦ Παπαδιαμάντη εἶναι ἡ μεταμόρφωση τῶν ἀνθρώπων τοῦ κόσμου καὶ τῆς ἀνθρώπινης κοινωνίας σὲ εὐχαριστιακὴ σύναξη καὶ θεανθρώπινη κοινότητα.

Ἴσως μονάχα τὸ λογοτεχνικὸ χάρισμα καὶ ἡ συνέπεια τῆς ζωῆς τοῦ κυρ Ἀλέξανδρου, ποὺ συνδύαζε ἀγωνιστικὸ πνεῦμα, ταπείνωση καὶ θεῖο φωτισμό, μποροῦν νὰ καταγράψουν καὶ νὰ φανερώσουν αὐτὴ τὴ μεγάλη δυνατότητα τῆς ἁγιότητος, τὸ πῶς, δηλαδή, ἕνας κόσμος πεπερασμένος γίνεται αἰώνιος καὶ μιὰ κοινωνία πόνου καὶ δακρύων μεταβάλλεται σὲ εὐχαριστιακὴ κοινότητα ἁγιωσύνης.

Ὅλο τὸ ἔργο τοῦ κυρ Ἀλέξανδρου ἀποπνέει τὸ ἄρωμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησιαστικῆς Παραδόσεως.

Τὸ ἄρωμα τῶν Κολλυβάδων εὐωδίασε τὸ ἔργο του καὶ ἡ φλόγα τοῦ ἤθους καὶ τῆς «ἐν Χριστῷ ζωῆς», ποὺ στοχεύει στὴ σωτηρία τῶν ψυχῶν, κατέφλεξε τὴν καρδιά του, φώτισε τὸ νοῦ του καὶ κίνησε τὴ γραφίδα του, γιὰ νὰ περάσει μέσα ἀπὸ αὐτὴ τὶς γνήσιες Ὀρθόδοξες Κολλυβάδικες ἀξίες.

Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεος σὲ πρόσφατο Συνέδριο σημείωσε: Ὁ Παπαδιαμάντης ἔζησε στὴν ζωή του μὲ πόνο, ποὺ θεραπεύει τὴν καρδιά, μὲ βαθυτάτη αὐτομεμψία καὶ μάλιστα εἶχε τὴν τόλμη νὰ τὴν γράφη, ἔζησε μὲ ὑψηλὸ αἴσθημα δικαιοσύνης, μὲ ἔντονη ξενιτεία, ποὺ αὐξανόταν μὲ τὶς ἀναμνήσεις τῆς παιδικῆς του ἡλικίας μέσα σὲ μιὰ ἱερατικὴ οἰκογένεια καὶ μία λατρευτικὴ καὶ θεραπευτικὴ κοινότητα. Ὁ ἀείμνηστος Φιλόθεος Ζερβάκος θὰ γράψει γιὰ τὸν Παπαδιαμάντη: «Ἐγύρισα ὅλας τὰς Μονὰς τῆς Ἑλλάδος, τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τῆς Παλαιστίνης, τοῦ Σινᾶ. Εὑρῆκα καλογήρους, ἱερομονάχους, μοναχούς, ἀλλὰ πτωχοὺς καὶ ἀκτήμονας ὡσὰν τὸν Παπαδιαμάντην πάνυ ὀλίγους...».

Ἔζησε, λοιπόν, μὲ πόνο, ἀλλὰ καὶ ὅταν ἦλθε ἡ ὥρα νὰ φύγει ἀπὸ τὸν κόσμο αὐτό, κοιμήθηκε ἐξομολογημένος καὶ χριστοφόρος καὶ μὲ προσευχή, ταπείνωση, μετάνοια καὶ κατάνυξη ἔψαλλε μὲ πόνο τὸ δοξαστικὸ τῆς Παραμονῆς τῶν Θεοφανείων, «Τὴν χεῖρά σου τὴν ἁψαμένην τὴν ἀκήρατον Κορυφὴν τοῦ Δεσπότου, μεθ᾿ ἧς καὶ δακτύλῳ αὐτὸν ἡμῖν καθυπέδειξας, ἔπαρον ὑπὲρ ἡμῶν πρὸς αὐτόν, Βαπτιστά, ὡς παῤῥησίαν ἔχων πολλήν».

Τὸ Ὀρθόδοξο τέλος του ἦταν μιὰ ἀκόμη ἀπόδειξη τῆς ζωῆς του καὶ τῆς βιωματικῆς του Ὀρθοδόξου παραδόσεως.

Ἡ Ἁγία του ψυχὴ φτερούγησε, γιὰ νὰ τὴ στεφανώσει ὁ Χριστός μας, τοῦ ὁποίου τῆν πτωχεία ἀγάπησε, καὶ νὰ τὸν εἰσαγάγει στὴν οὐράνια Βασιλεία Του, «ἔνθα οὐκ ἔστι πόνος, οὐ λύπη οὐ στεναγμός, ἀλλὰ ζωὴ ἀτελεύτητος». 

Ἡ ὁσιακὴ βιοτὴ τοῦ κυρ Ἀλέξανδρου κίνησε τῆ γραφίδα τοῦ μεγάλου μας λογοτέχνη καὶ ποιητῆ, τοῦ, τώρα ὁμότιμου, Καθηγητῆ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Π. Β. Πάσχου στὴ σύνθεση Ἀκολουθίας πρὸς αὐτόν, Ἀκολουθία ἤδη δημοσιευμένη ἀπὸ τὸ 1981 στὸ βιβλίο του «Παπαδιαμάντεια».

Σ’ αὐτὴν ἐξαίρεται τὸ ταπεινό, Ὀρθόδοξο φρόνημα τοῦ Σκιαθίτη διηγηματογράφου καθὼς καὶ ἡ προσφορά του στὰ ἑλληνοχριστιανικὰ γράμματα.

Γιατὶ τὸν θεωρεῖ Ἅγιο; Μά, γιατί, ὅπως ἀναφέρει καὶ ὁ φιλόσοφος Χρῆστος Γιανναρᾶς (Χρήστου Γιανναρᾶ, Ἀλήθεια καὶ Ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας, Ἐκδόσεις Γρηγόρη, β΄ ἔκδοση 1997): «Ἡ Ἐκκλησία δὲν ἀνακηρύσσει τοὺς Ἁγίους μὲ μέτρα ἠθικῆς τελειότητας. Στὰ πρόσωπα τῶν Ἁγίων δὲν βλέπει ἡ Ἐκκλησία τὰ κοσμικὰ πρότυπα ἑνὸς ἄψογου ἠθικοῦ βίου, ἀλλὰ βλέπει τὴν ἐνσάρκωση τῆς ἀλήθειας της, τὴν ἔνσαρκη μαρτυρία τῆς σωτηρίας, τοὺς πρώτους καρποὺς τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, τὶς «ἀπαρχές» τῆς ζωῆς, πρὸς τὴν ὁποία ὁλόκληρη ἡ Ἐκκλησία ὁδεύει. Ἡ ἀτομικὴ ἀρετὴ δὲν συνιστᾶ ἁγιότητα ἂν δὲν ὑπηρετεῖ τὴ φανέρωση καὶ μαρτυρία τῆς Ἐκκλησίας. Ἐνῶ ἡ μετάνοια τοῦ Ληστῆ τὴν τελευταία στιγμὴ τῆς ζωῆς του, χωρὶς καμιὰ ὀρθολογικὴ ἐπανόρθωση τῶν κακουργημάτων τοῦ βίου του, τὸν ἀναδείχνει Ἅγιο τῆς Ἐκκλησίας μας, ὑπόδειγμα καὶ μέτρο τοῦ «καινοῦ τρόπου τῆς ὑπάρξεως», τῆς ἐρωτικῆς ἐπιστρεπτικῆς φορᾶς τοῦ ἀνθρώπου στὸ Θεό, πρῶτο πολίτη τῆς Βασιλείας».

Ὁ τάφος τοῦ κυρ Ἀλέξανδρου ἁπλὸς καὶ ἀπέριττος, ὅμοιος μὲ τὴν ἁπλῆ καὶ ἀπέριττη ζωή του, βρίσκεται στὸ Κοιμητήριο τῆς Σκιάθου καὶ ἡ τιμία του κάρα θησαυρίζεται στὸ Νάρθηκα τοῦ Ναοῦ τοῦ Γενεσίου τῆς Παναγίας μας, τῆς γνωστῆς Παναγίας τῆς Λιμνιᾶς.

Τὸ ξύλινο, ἀπέριττο καὶ αὐτὸ κιβώτιο ποὺ τὴν περιέχει ἔχει γραμμένο ἀπ’ ἔξω τὸ γνωστὸ δίστιχο τοῦ ποιητῆ μας Μιλτιάδη Μαλακάση γιὰ τὸν Παπαδιαμάντη, ποὺ περικλείει σὲ ἕνα ὀλιγόστιχο ἀφιέρωμά του ὅλο τὸ μεγαλεῖο τοῦ μεγάλου μας κυρ Ἀλέξανδρου, τὸ Ὀρθόδοξου λογοτέχνη, τοῦ Ἁγίου τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων Παπαδιαμάντη:

Ὁ κάθε στοχασμός σου 

ᾀσμάτων ᾆσμα.

Στὸν κόσμο τὸ δικό σου 

κόσμος τὸ κάθε πλάσμα.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. α΄. Τὸν Συνάναρχον Λόγον.

Σκιαθίων τὸ εὖχος, σεμνὸν Ἀλέξανδρον,

ἑλληνικῆς γραμματείας

θεοειδῆ κορυφὴν

καὶ Ἁγίου Ἐλισσαίου ψάλτην ἥδιστον,

ὡς τῶν αὐτοῦ ἀναγνωστῶν

ἐλατῆρα πρὸς λαμπρὰς

ἐπάλξεις ἠθῶν πατρῴων

καὶ ταπεινώσεως ἄνθος

ἀνευφημήσωμεν μυρίπνοον.

Μεγαλυνάριον.

Χαίροις, ταπεινώσεως ὁ λειμών,

ἤθους Ὀρθοδόξου

φιλοσίου ὁ ἀκρεμών,

χαίροις, ἀφανείας,

Ἀλέξανδρε, τὸ γέρας,

γραμμάτων μυροθήκη,

εὖχος Σκιάθιον.