Μια ξεχωριστή προσωπικότητα της Εκκλησίας της Κύπρου

Δημιουργηθηκε στις Τρίτη, 10 Δεκεμβρίου 2013

Γράφτηκε από τον/την Αναστασία Σιακαλλή - 13.06

Τη ζωή του την ανάλωσε για την Πατρίδα και την Εκκλησία. Κι έζησε σε μια εποχή κρίσιμη, 1832-1918, μέσα στην οποία το Εκκλησιαστικό Ζήτημα που ταλάνισε την κυπριακή κοινωνία για μια ολόκληρη δεκαετία, 1900-1910.

Εκείνος είχε πρωταγωνιστικό ρόλο, αλλά και σε ό,τι άλλο αφορούσε το τότε εκκλησιαστικό γίγνεσθαι, συμβάλλοντας επίσης και στην πολιτική και στην εκπαιδευτική πορεία του τόπου των καιρών. Αρχιμανδρίτης Φιλόθεος, είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα της Εκκλησίας μας από τα Πέρα.

Το κατά κόσμο όνομά του ήταν Λοΐζος Χριστοφίδης κι ήταν ο μεγαλύτερος από τα εφτά παιδιά του Χριστοφή Χατζηλοΐζου Τρίκκου, άλλος Γερότριγγος, και της Μαρικκούς.

Από μικρός, κι ενώ έμαθε γράμματα από πρακτικούς δασκάλους στα Πέρα, μπήκε δόκιμος στην Ιερά Μονή Μαχαιρά, όπου χειροτονήθηκε διάκονος το 1855.

Το ίδιο έτος ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Α' (1854-1865), αφότου διέκρινε τα χαρίσματά του, τον προσέλαβε στην Αρχιεπισκοπή, συνεχίζοντας και επί Σωφρονίου, ο οποίος τον μετονόμασε σε Φιλόθεο. Το 1870 συνόδευσε τον Σωφρόνιο στην Κωνσταντινούπολη, για προώθηση, με τις εκεί οθωμανικές Αρχές, ζητημάτων που αφορούσαν την Κύπρο.

Τον συνόδευσε και σε άλλες αποστολές. Το 1876 ανέλαβε τη διαχείριση της Αρχιεπισκοπής, για σχεδόν 35 χρόνια. Το 1878 ανελίχθηκε σε ιερομόναχος και έξαρχος και το 1886 προχειρίστηκε σε Αρχιμανδρίτη. Δράση είχε και σε εθνικό και σε πολιτικό επίπεδο.

Στις εκλογές του 1891 για το Νομοθετικό Συμβούλιο ήταν υποψήφιος της περιφέρειας Λάρνακας-Αμμοχώστου. Ήθελε να δυναμώσει τη φωνή των Ελλήνων Κυπρίων απέναντι στους Άγγλους αποικιοκράτες και βρήκε αντιμέτωπο τον επίσης υποψήφιο Βρετανό λοχαγό Arthur Young.

Όμως ο Φιλόθεος οδηγήθηκε στο δικαστήριο, με την κατηγορία ότι επηρέασε τους ψηφοφόρους κατά του Young -αυτός τον έστειλε, διότι δεν εξελέγη- και του επιβλήθηκε μεγάλο πρόστιμο. Από τότε περιορίστηκε στα εκκλησιαστικά του καθήκοντα.

Κατά συνέπεια ενεπλάκη στο Αρχιεπισκοπικό Ζήτημα, την εκκλησιαστική διαμάχη που ακολούθησε μετά τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου Σωφρονίου στις 9 Μαΐου 1900.

Ο Φιλόθεος ήθελε τον μητροπολίτη Κιτίου Κύριλλο (Κυριλλάτσο) για Αρχιεπίσκοπο, που ήταν υπέρ της άμεσης ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, κόντρα στον πιο μετριοπαθή ανθυποψήφιό του μητροπολίτη Κυρηνείας, επίσης Κύριλλο (Κυριλλούδι).

Στη διαμάχη αυτή, από το 1900 μέχρι το 1910, που ανέδειξε τον Αρχιεπίσκοπο της αρεσκείας του, ο Φιλόθεος ενήργησε ειρηνικά με διάφορους τρόπους.

Η ζωή του σε βιβλίο

Σπουδαίο ρόλο ο αρχιμανδρίτης Φιλόθεος διαδραμάτισε και στην ανάπτυξη της ελληνικής παιδείας στον τόπο μας – και με την ίδρυση και λειτουργία των πρώτων εκπαιδευτηρίων στη Λευκωσία και στη γενέτειρά του τα Πέρα.

Για το Παγκύπριο Γυμνάσιο αφιέρωσε τον περισσότερο χρόνο και χρήματα, σχολείο το οποίο ιδρύθηκε επί Αρχιεπισκόπου Σωφρονίου, το 1893, όταν εκείνος ήταν ένας καταξιωμένος αξιωματούχος της Αρχιεπισκοπής.

Λέγεται πως ο Φιλόθεος, πέρα των άλλων, επέδρασε στον Σωφρόνιο, καθότι διστακτικός, στη σύγκληση της ιδρυτικής σύσκεψης του Γυμνασίου.

Στον Φιλόθεο αποδίδεται η ιδέα για την ίδρυση του Παρθεναγωγείου-Δημοτικού Σχολείου στα Πέρα, ο οποίος μάλιστα προέτρεψε τον αδελφό του Νικόλαο να παραχωρήσει τα χρήματα για την ανέγερσή του.

Συνέβαλε επίσης και στη λειτουργία του εκπαιδευτικού συμβουλίου και επιτροπών. Απεβίωσε στις 23/5 Σεπτεμβρίου 1918, σε ηλικία 85 ετών, συγκινώντας τον κυπριακό λαό.

Η ζωή και το έργο του αρχιμανδρίτη Φιλόθεου κυκλοφορεί σε βιβλίο.

Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Κύπρου, κατά την πρώτη συνεδρία της στις 25 Φεβρουαρίου 1910, μετά τη λύση του Αρχιεπισκοπικού Ζητήματος, στο οποίο ενεπλάκη ενεργά ο αρχιμανδρίτης Φιλόθεος.

Από αριστερά: μητροπολίτης Κιτίου Μελέτιος Μεταξάκης, Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κύριλλος Β’ (Κυριλλάτσος), μητροπολίτης Κυρηνείας Κύριλλος (Κυριλλούδι, αργότερα Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κύριλλος Γ’) και μητροπολίτης Πάφου Ιάκωβος Αντζουλάτος.

Ο Αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος, ο οποίος έδειξε εμπιστοσύνη στον Φιλόθεο και τον κράτησε στην Αρχιεπισκοπή, μετονομάζοντάς τον από Λοΐζο σε Φιλόθεο.

Ο Φιλόθεος συνόδευε τον Σωφρόνιο σε αποστολές, ανάμεσά τους κι εκείνη στην Κωνσταντινούπολη το 1872, στη Σύνοδο για το σχίσμα της Βουλγάρικης Εκκλησίας.

Ο μητροπολίτης Κιτίου Κύριλλος (Κυριλλάτσος), μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κύριλλος Β’, 1909-1916.

Τον στήριξε ο αρχιμανδρίτης Φιλόθεος στην εκλογή του για τη διαδοχή του Σωφρονίου στον αρχιεπισκοπικό θώκο μετά τον θάνατό του στις 9 Μαΐου 1900, οπόταν άρχισε και το δεκάχρονο Αρχιεπισκοπικό Ζήτημα.