Αφιέρωμα: Η Εκκλησία στο Κάστρο της Βελίκας

Δημιουργηθηκε στις Τετάρτη, 03 Οκτωβρίου 2012

Γράφτηκε από τον/την Romfea.gr - 15.06

Η εκκλησία στο Κάστρο της Βελίκας είναι η πρώτη και μόνη εκκλησία σε όλη την ακτή της Θεσσαλίας προς το Αιγαίο που, όπως εξηγούν στο ΑΜΠΕ η αρχαιολόγος της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Σταυρούλα Σδρόλια και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Γιάννης Βαραλής, αποκαλύπτεται συστηματικά την τελευταία πενταετία.

Η εκκλησία βρίσκεται στη βορειοανατολική γωνία του κάστρου και ερευνάται με τη συνεργασία της 7ης Ε.Β.Α και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με υπεύθυνους τον καθηγητή Γιάννη Βαραλή (Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας) και από την πλευρά της Εφορείας την ίδια την αρχαιολόγο κ.

Σδρόλια. Η φιλοξενία των φοιτητών παρέχεται κατά το μεγαλύτερο μέρος από το Δήμο Αγιάς, ενώ συγχρηματοδοτεί επίσης και το Ίδρυμα Ψύχα.

Ήδη, ολοκληρώθηκαν δύο ανασκαφικές περίοδοι από το πενταετές πρόγραμμα που έχει εγκριθεί και τα πρώτα αποτελέσματα ανακοινώθηκαν στο 4ο Αρχαιολογικό Έργο Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας τον Μάρτιο του 2011.

Η εκκλησία, επισημαίνεται από τους ανασκαφείς, ήταν αρχικά μια βασιλική με τρία κλίτη, περίπου τετράγωνη σε κάτοψη (10,15 μ. μήκος και 11,10 μ. πλάτος).

Τα κλίτη χωρίζονταν μεταξύ τους με κτιστούς πεσσούς και με κίονες, από τους οποίους βρέθηκε μια μαρμάρινη βάση και το κατώτερο τμήμα μιας μονολιθικής κολόνας.

Το κεντρικό κλίτος ήταν μεγαλύτερο και πλατύτερο από δύο πλάγια και στα ανατολικά απέληγε σε αψίδα με μία παράξενη ορθογώνια προεξοχή, η οποία χωνευόταν μέσα στο πάχος του τείχους του οικισμού. Το κεντρικό κλίτος ήταν ψηλότερο από τα άλλα δύο και καλυπτόταν με δίρριχτη ξύλινη στέγη με κεραμίδια.

Στον ανατολικό τοίχο του νότιου κλίτους ανοιγόταν θύρα επικοινωνίας με τον έξω χώρο, πίσω από το τείχος. Ένα κτιστό πεζούλι είχε κατασκευαστεί κατά μήκος του μακρού τοίχου, το οποίο χρησίμευε για να κάθονται οι γεροντότεροι κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας.

Στα δυτικά του ναού υπήρχε νάρθηκας, πλάτους περίπου 4 μ, που επικοινωνούσε με τα κλίτη με τρία ανοίγματα: το μεσαίο, που οδηγούσε στο κεντρικό κλίτος, ήταν και το πλατύτερο.

Έξω από τη νότια πλευρά, υπήρχε στοά παράλληλη με τον μακρό τοίχο της εκκλησίας. Εκεί έβρισκαν ξεκούραση όσοι ανέβαιναν στο Κάστρο και εισέρχονταν από τη μικρή πύλη που ανοιγόταν στο σημείο αυτό του τείχους. Το πιο ενδιαφέρον, και συνάμα μοναδικό, χαρακτηριστικό αυτής της εκκλησίας είναι η διαμόρφωση της αψίδας.

Μέσα στην ορθογώνια προεξοχή της διαμορφώνονται δύο βαθιά κτιστά σκαλοπάτια, σαν κάθισμα.

Σε μεταγενέστερη φάση, ίσως μέσα στην περίοδο της Εικονομαχίας, ο ναός περιορίστηκε σε πλάτος. Το κεντρικό κλίτος μετασκευάστηκε σε μονόχωρο ναό, καθώς αφαιρέθηκαν οι κίονες και κλείστηκαν με τοιχοποιία τα διαστήματα μεταξύ των πεσσών και των τοίχων. Τότε, τα πλάγια κλίτη αλλαξαν χρήση: το νότιο φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε, ενώ το βόρειο ίσως χρησίμευσε ως αποθήκη με πιθάρια.

Η εκκλησία αυτή, σύμφωνα με την κ. Σδρόλια, είναι πολύ σημαντική, γιατί είναι η πρώτη και η μόνη σε όλη την ακτή της Θεσσαλίας προς το Αιγαίο που αποκαλύπτεται συστηματικά την τελευταία πενηνταετία.

Από τα μέχρι στιγμής ευρήματα, διευκρινίζει, το γλυπτό μαρμάρινο διάκοσμο, τα νομίσματα, την κεραμεική και τα γυάλινα αντικείμενα, που βρίσκουμε κυρίως σε θραύσματα, ο ναός φαίνεται ότι ιδρύθηκε στις τελευταίες δεκαετίες του 6ου αιώνα, μετακευάστηκε κατά τον 8ο αιώνα σε μονόχωρο ναό και εγκαταλείφθηκε και έπεσε σε ερείπια στους αμέσως επόμενους αιώνες.

Εννέα τάφοι Ακόμα, στα ανατολικά της εκκλησίας, ακριβώς έξω από το τείχος αποκαλύφθηκε κατά τις φετινές έρευνες τμήμα νεκροταφείου από 9 τάφους.

Ο μεγαλύτερος από αυτούς είναι κτιστός με είσοδο στα ανατολικά και θα πρέπει να σχετίζεται με σημαντικό πρόσωπο, ίσως εκκλησιαστικό αξιωματούχο.

Στο εσωτερικό του βρέθηκαν μόνο οστά από ανακομιδές, που από τα λίγα κοσμήματα μπορούν να χρονολογηθούν στον 6ο αιώνα.

Οι υπόλοιποι τάφοι ήταν στην πλειοψηφία τους καλυβίτες και οι μισοί περιείχαν παιδικές ταφές. Από τη σιδερένια αιχμή που βρέθηκε σε έναν από αυτούς φαίνεται ότι συνδέονται με εχθρική επιδρομή, μία από τις πολλές που σημειώθηκαν στα τέλη του 6ου αι. και προκάλεσαν την σταδιακή εγκατάλειψη του κάστρου.

Γενικά στοιχεία Το Κάστρο Βελίκας ερευνάται από το 2008 με τη συνεργασία της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και του Δήμου Αγιάς.

Περιλαμβάνει μια οχύρωση 21 στρεμμάτων, η οποία στηρίζεται εν μέρει πάνω σε αρχαία και ταυτίζεται με την αρχαία πόλη των Μαγνήτων Μελίβοια.

Η πόλη αυτή, γνωστή ήδη από τη συμμετοχή του βασιλιά της Φιλοκτήτη στην Τρωική εκστρατεία, ήταν φημισμένη για το λιμάνι της και το εμπόριο κρασιού.

Τα τείχη σώζονται σε ύψος 4μ. και αυτή την εποχή στερεώνονται και αναδεικνύονται με χρηματοδότηση μέσω του ΕΣΠΑ. Ανάμεσα στα πυκνά ερείπια που ερευνήθηκαν υπάρχουν κτίρια στρατιωτικού προορισμού, κατοικίες και αποθήκες για την παραγωγή λαδιού και κρασιού, ενώ το σημαντικότερο μέχρι στιγμής είναι η εκκλησία που ανασκάφηκε κοντά στη βόρεια πύλη.

Η πυκνότητα και η καλή διατήρηση των κτιρίων, καθώς και τα πλούσια ευρήματα καθιστούν το κάστρο αυτό μοναδικό για τη μελέτη της ζωής σε ένα βυζαντινό οχυρό του 6ου αιώνα, το οποίο φαίνεται ότι επέζησε μέχρι τον 8ο αιώνα, σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο για το βυζαντινό ελληνισμό, ενώ αργότερα ο πληθυσμός μετακινήθηκε σε μεγαλύτερο υψόμετρο.

News Room «Κέρδος» με πληροφόρηση από το ΑΠΕ - ΑΜΠΕ