Εκατό χρόνια από τα εγκαίνια του Ιερού Ναού Παναγίας Φανερωμένης Λευκωσίας

Δημιουργηθηκε στις Δευτέρα, 06 Ιουνίου 2011

Γράφτηκε από τον/την ΑΠΕ - ΜΠΕ 12:11

Με αρχιερατικό συλλείτουργο τιμήθηκαν χθες, 5 Ιουλίου, τα εκατό χρόνια από τα εγκαίνια του Ιερού Ναού Παναγίας Φανερωμένης Λευκωσίας. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο ορθόδοξο ναό που κοσμεί την εντός των ενετικών τειχών Λευκωσία.

Τα μεσαιωνικά χρόνια, στο χώρο που είναι κτισμένος ο σημερινός ναός υπήρχε ορθόδοξο γυναικείο μοναστήρι και οι μοναχές του ήταν υφάντριες μεταξωτών, διαβάζουμε στο ειδικό έντυπο για την ιστορία του ναού, το οποίο έχει κυκλοφορήσει η Εκκλησιαστική Επιτροπή.

Το μοναστήρι πιθανότατα να διαλύθηκε μετά την κατάληψη της Λευκωσίας από τους Τούρκους το 1571 και ο ναός του μετατράπηκε σε ενοριακό. Η παράδοση αναφέρει ότι οι Τούρκοι επιχείρησαν να μετατρέψουν το ναό σε τζαμί. Εγκατέλειψαν όμως την προσπάθεια τους, γιατί οι ιμάμηδες που τοποθετούνταν πέθαιναν σε σύντομο χρονικό διάστημα από την ανάληψη των καθηκόντων τους.

Ο προηγούμενος ναός κτίστηκε 1715, όπως αναφέρει μαρμάρινη επιγραφή. Ο λόγιος Αρχιμανδρίτης Κυπριανός (18ος αι.) περιλαμβάνει τη Φανερωμένη ανάμεσα στις εννέα ορθόδοξες εκκλησίες της Λευκωσίας και την θεωρεί «αρχαία και παλαιοτάτην». Με την σημερινή μορφή της κτίστηκε το 1872-73.

Τα εγκαίνια του σημερινού ναού έγιναν στις 5 Ιουνίου 1911, από τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κύριλλο Β’ με ανάδοχο τον Χ"Κωνσταντή Χ"Χαρίτου. Ο ναός πανηγυρίζει την 25η Μαρτίου, εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και την 28η Οκτωβρίου εορτή της Αγίας Σκέπης. Στην Παναγία Φανερωμένη Λευκωσίας τελείται κάθε χρόνο η Δοξολογία για την επέτειο της 25ης Μαρτίου 1821.

Ο σημερινός ναός είναι του τύπου τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο και με στοιχεία από τη δυτική αρχιτεκτονική. Αφιερώθηκε στην Παναγία Φανερωμένη, γιατί σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα της "φανερώθηκε" (βρέθηκε) στα ερείπια του ναού, μετά από μία καταστροφή. Γύρω από το ναό υπάρχουν υδρορροές, θαυμάσιας τέχνης, που κατασκευάστηκαν από Κύπριους λιθογλύπτες. Οι υδρορροές απεικονίζουν συγκεκριμένους συμβολισμούς, με μορφές ανθρώπων και ζώων, και παίρνουν τη θεματογραφία τους από τα γοτθικά μνημεία της Κύπρου. Το σημερινό κωδωνοστάσιο του ναού, που αντικατέστησε άλλο παλαιότερο, κτίστηκε το 1937-38 με σχέδια του Θ. Φωτιάδη.

Η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης χρονολογείται στον 14° αιώνα. Ήταν παλλάδιο της άλλοτε μονής της Παναγίας Φανερωμένης και απεικονίζει την Παναγία στον τύπο της Οδηγήτριας. Δεξιά και αριστερά σε πλαίσιο εικονίζονται οι έξι άγιοι υμνογράφοι που ύμνησαν την Θεοτόκο. Σύμφωνα με τις επιγραφές που φέρει η εικόνα θεωρείτο βροχοποιός. Η εικόνα φυλάσσεται εντός του ιερού Βήματος και εκτίθεται στον κυρίως ναό για προσκύνηση κατά τις θεομητορικές γιορτές. Στο εικονοστάσιο βρίσκεται αντίγραφο της εικόνας, έργο του 1924 του ζωγράφου Αδαμάντιου Διαμαντή.

Οι λίγες τοιχογραφίες που κοσμούν το ναό είναι εξαίρετης ζωγραφικής τέχνης του Κύπριου ζωγράφου Ιωάννη Κισσόνεργη και χρονολογούνται από το 1929. Στον τρούλο απεικονίζονται στο κέντρο ο Θεός Πατήρ Παντοκράτωρ, στον κύλινδρο του τρούλου προφήτες και στα τρίγωνα του τρούλου οι τέσσερις Ευαγγελιστές. Στην κόγχη του Ιερού Βήματος είναι ζωγραφισμένη η Παναγία Πλατυτέρα των Ουρανών στον τύπο της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας.

Το εικονοστάσιο του ναού είναι ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο. Έχει παραστάσεις από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη και χρονολογείται στον 18°-19° αιώνα. Οι εικόνες που βρίσκονται τοποθετημένες στο εικονοστάσιο χρονολογούνται από το 16° αιώνα μέχρι τον 20° αιώνα. Οι περισσότερες εικόνες είναι καλυμμένες με αργυρές επενδύσεις, έργα του χρυσοχόου Πολύβιου Κόλοκου.

Ο άμβωνας είναι έργο του ξυλογλύπτη M. Χ. Ταλιαδώρου και φέρει τις εικόνες των τεσσάρων Ευαγγελιστών, τις οποίες ζωγράφισε ο Κύπριος ζωγράφος Αδαμάντιος Διαμαντής το 1928.

Η επτακάνδυλος τριφουρένια ασημένια κανδήλα, που είναι κρεμασμένη στο μέσο του ναού, κατασκευάστηκε το 1856 με χρήματα που λήφθηκαν από το ασήμι που χάρισε ο Κουτσιούκ Μεχμέτ πασάς στο ναό, μετά από θαυματουργική επέμβαση της Παναγίας που τον εμπόδισε να μετατρέψει το ναό σε τζαμί.

Η Αγία Τράπεζα, με το περίτεχνο κιβώριο εντός του Ιερού Βήματος, είναι έργο εξαίρετης ξυλογλυπτικής τέχνης και κατασκευάστηκε από τον ξυλόγλυπτη Αρτέμη Παπαδόπουλο. Φέρει παραστάσεις από τα Θεία Πάθη. Πάνω στην Αγία Τράπεζα είναι τοποθετημένο αργυρό αρτοφόριο, ένα από τα ωραιότερα δείγματα αργυροχοΐας του 20ου αιώνα, έργο του χρυσοχόου Πολύβιου Κόλοκου.

Στο προαύλιο του ναού υπάρχει μαρμάρινο μνημείο ( Μαυσωλείο), στο οποίο φυλάσσονται τα λείψανα των σφραγισθέντων, από τους Τούρκους, κατά τα τραγικά γεγονότα της 9ns Ιουλίου 1821. Μεταξύ αυτών ευρίσκονται τα οστά των Εθνομαρτύρων Αρχιεπισκόπου Κύπρου Κυπριανού, των Μητροπολιτών Πάφου Χρύσανθου, Κιτίου Μελετίου, Κυρήνειας Λαυρεντίου καθώς και άλλων προκρίτων, κληρικών και λαϊκών. Σαράντα μέρες πριν, τον Μάιο του 1821, οι Τούρκοι σφάγιασαν και τον προϊστάμενο του ναού Φανερωμένης, οικονόμο Λεόντιο. Το μνημείο, κατασκευασμένο από μάρμαρο Πεντέλης, είναι έργο του Αθηναίου γλύπτη Γεώργιου Δημητριάδη. Αποπερατώθηκε ?? 1930 και το ίδιο έτος, στις 9 Ιουλίου, έγιναν τα αποκαλυπτήρια του.

Στο Μαυσωλείο φυλάσσονται, επίσης, και τα οστά του αγωνιστή προϊσταμένου του ναού, οικονόμου Διονυσίου Κυκκώτη, μετέπειτα Επισκόπου Μαρεώτιδος, τα οποία τοποθετήθηκαν στην υπόγεια αίθουσα του Μαυσωλείου το 1981. Ο Διονύσιος Κυκκώτης είχε πρωτοστατήσει στην εξέγερση των Ελλήνων Κυπρίων κατά της αγγλοκρατίας, τον Οκτώβριο του 1931, γνωστή ως εξέγερση των Οκτωβριανών, οπότε και απελάθηκε από τους Άγγλους και πέθανε στην εξορία.